سفیر ایران در مسکو گفته که کشورش از روسیه به‌خاطر عدم تحویل موشک‌های "اس۳۰۰" شکایت می‌کند. روسیه در توجیه رفتار خود به قطعنامه‌ ۱۹۲۹متکی است. یک کارشناس، طرح شکایت ایران از روسیه را به قصد مصرف در بازار داخلی می‌داند.

محمود رضا سجادی، سفیر ایران در روسیه، طی یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرده که جمهوری اسلامی از روسیه بخاطر عدم اجرای قرارداد فروش سامانه موشکی اس ۳۰۰ شکایت می‌کند. سجادی تاکید کرده که قرارداد یاد شده مشمول تحریم‌های شورای امنیت نیست.

این شکایت احتمالی به قراردادی ۸۰۰ میلیون دلاری باز می‌گردد که بین ایران و روسیه برای معامله موشک‌های اس ۳۰۰ در سال ۲۰۰۵ امضا شده است. مخالفت پاره‌ای کشورها از جمله آمریکا و اسراییل موجب تاخیر در تحویل این موشک‌ها شد و تصویب قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت علیه ایران نیز دست روسیه را برای انجام این قرارداد بست.


محمودرضا سجادی، سفیر ایران در روسیه
قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت، محدودیت‌‌هایی برای فروش سلاح‌های نظامی متعارف به جمهوری اسلامی در نظر گرفته است.

سامانه دفاعی اس ۳۰۰ قادر است تا شعاع ۱۵۰ کیلومتری، با شناسایی و ره‌گیری موشک‌های بالستیک، کروز و هواپیماهای پروازی در ارتفاع کم، آنها را منهدم کند.

دکتر رضا تقی‌زاده، کارشناس مسائل نظامی و بین‌المللی می‌گوید که ایران برای دعوی خود علیه روسیه، محملی حقوقی و موجه ندارد. وی اصرار بر دریافت این سامانه را نیز ناشی از احساس خطر مسئولان جمهوری از تحولات منطقه و تغییر در نظام‌‌های اقتدارگرا می‌داند.

دویچه‌وله: روسیه در توضیح عدم تحویل موشک‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اس ۳۰۰ به ایران، از رعایت قطعنامه ۱۹۲۹ حرف می‌زند. رییس شرکت دولتی صادرات تسلیحاتی روسبورن اکسپورت هم چند روز پیش گفته تنها در صورت لغو قطعنامه، امکان از سرگیری صدور اسلحه به ایران فراهم می‌شود. با این تفاصیل، ایران با چه چشم‌اندازی می‌خواهد اقدام به شکایت از روسیه کند؟

رضا تقی‌زاده: حقیقت این است که ایران فاقد نیروی هوایی کارآمد برای دفاع از آسمان گسترده خود است و این برایش نگران کننده است. هم‌چنین ایران فاقد تکنیک ساخت سامانه دفاع موشکی به صورت بومی است، هر چند وزیر دفاع این کشور چند ماه پیش گفت که ما قادریم خودمان این سامانه را بسازیم.

ما آیا دعاوی ایران واجد محمل حقوقی است و ایران دست بالا را در طرح این شکایت دارد؟ این را باید در درجه اول فروشنده سامانه تشخیص دهد که حدود رعایت یا نقض قطعنامه‌های شورای امنیت را چگونه تفسیر کند. طبعا سیاست و منافع روسیه در سطح جهانی اقتضا می‌کند که قطعنامه‌های تحریمی را رعایت کند. علاوه بر این اگر قرار باشد ایران از روسیه شکایت کند، باید به یک مرجع بین‌المللی برود و بدون شک در چنین مراجعی، قطعنامه‌های شورای امنیت و قوانین بین‌المللی ارجحیت دارند.

ا
رضا تقی‌زاده، استاد علوم سیاسی درگلاسکو
در عین حال توسعه همکاری‌های نظامی ایران با روسیه موکول به حل مشکلات سیاسی برنامه‌های اتمی ایران است و ایران با آگاهی از این قضیه اصرار دارد که این جنبه را ندیده بگیرد یا از روی آن عبور کند.

ایران نه قادر به دریافت خسارت از روسیه است و نه قادر به اثبات شکایت خود در یک مرجع بین‌المللی است. حداکثر انتظاری که ایران می‌تواند داشته باشد، بهره پیش‌پرداخت پولی است که داده و این موضوع هم با توجه به نازل بودن بهره منتفی است.

با این توضیحات، ایران چه طرفی از طرح این شکایت می‌‌تواند ببندد؟

شاید این یک تهدید توخالی است. مناسبات ایران با جامعه جهانی یا روسیه به گونه‌ای است که حتی اگر تهدید هم می‌کند، قدمی در این راه برندارد. ایران در سطح جهانی منزوی است و روسیه تنها پایگاهی است در منطقه که می‌تواند روی آن فکر و تکیه کند.

طرح شکایت از روسیه حتی دریک مرجع حقوقی خیلی ابتدایی، مناسبات سرد فعلی ایران و روسیه را سردتر می‌کند. در نتیجه به نظر می‌رسد ایران با آگاهی از وضعیت خود در منطقه، تنها قصد استفاده از این شکایت در بازار داخلی را دارد. درواقع اگر ایران دست بالا داشت، باید این شکایت را در مورد تعلل روسیه در تحویل رآکتور اتمی بوشهر مطرح می‌کرد. وگرنه شکایت در مورد سامانه اس ۳۰۰ ، موجب قدردانی و پشتیبانی جامعه جهانی از روسیه خواهد شد.

اصرار ایران برای دریافت این موشک‌ها، به‌خصوص در شرایط کنونی که سقوط دیکتاتورها شتاب گرفته، بر چه اساسی استواراست؟ آیا حاکمیت ایران این موشک‌ها را الزاما و صرفا برای دفاع در برابر اسراییل می‌خواهد؟

طبیعت این سامانه موشکی، دفاع از تاسیسات شهری است. این سامانه با توجه به تعداد محدود باتری‌های خریداری شده که ۳۲ دستگاه است، تنها می‌تواند از چند واحد نظامی یا احتمالا چند محل استقرار مسئولان رژیم دفاع کند. این ربطی به امنیت مردم و امنیت ملی ندارد.

اصرار به دریافت این سامانه، نتیجه احساس خطری است که از جانب برخی قدرت‌های محلی، منجمله اسراییل می‌کنند. حالا با توجه به روند تغییر نظام‌های اقتدارگرا در منطقه، شاید این احساس نزد مقامات جمهوری اسلامی بیشتر شده تا موضوع قدیمی و مربوط به یکسال قبل خرید این سامانه از روسیه را دوباره طرح کنند.

مهیندخت مصباح
تحریریه: عباس کوشک‌جلالی