آفتابكاران اخبار و مقالات دربارة ايران و مقاومت
گزینه‌های ایران در برابر بازگشت تحریمهای آمریکا چه خواهد بود؟
امیر پایور بی‌بی‌سی
کمیسیون مشترک برجام از نمایندگان (معاونان وزیران خارجه و یا مذاکره‌کنندگان ارشد) کشورهای عضو برجام تشکیل شده درصورتی که دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در تاریخ ۱۲ مه (۲۲ اردیبهشت) تعلیق بعضی تحریمهای ایران را تمدید نکند، ایران دست کم دو گزینه پیش رو دارد: یا از سرگیری بخشی از برنامه هسته‌ای و یا شکایت به کمیسیون مشترک برجام.
در متن برجام قید شده که “ایران بیان داشته است که چنانچه تحریمها جزئا یا کلا مجددا اعمال شوند، ایران این امر را به منزله زمینه‌ای برای توقف کلی یا جزئی تعهدات خود وفق این برجام قلمداد خواهد نمود.”
به این ترتیب براساس برجام ایران می‌تواند درصورت برگشت تحریم در ۱۲ مه بخشی از تعهدات هسته‌ای خود را معلق کند و قسمت‌هایی از برنامه هسته‌ای خود را برگرداند.
از طرف دیگر به موازات یا به جای این کار ایران می‌تواند به کمیسیون مشترک برجام شکایت کند. این کمیسیون که از نمایندگان (معاونان وزیران خارجه و یا مذاکره‌کنندگان ارشد) کشورهای عضو برجام تشکیل شده وظیفه نظارت بر اجرای برجام و حل اختلاف را به عهده دارد.
بازگشت تحریمهای ایران: زمان و نوع تحریمهای احتمالی
ترامپ: اگر ایران برنامه هسته‌ای را از سر بگیرد با مشکلات بزرگ‌تری روبرو خواهد شد
دبیرکل سازمان ملل از ترامپ خواست از برجام خارج نشود
کمیسیون پانزده روز فرصت خواهد داشت به شکایت رسیدگی کند ولی در نهایت باید با اجماع همه اعضا به جمع‌بندی برسد.
اگر شکایت به جای خود باقی باشد مسئله به هیئت وزیران خارجه کشورهای عضو برجام ارجاع میشود. هم‌زمان یا به جای آن، ایران می‌تواند موضوع را به “هیئت مشاور” ارجاع دهد که از نماینده‌ای به انتخاب ایران، نماینده‌ای به انتخاب طرف شکایت (آمریکا) و نماینده سومی به انتخاب هر دو (معمولا اتحادیه اروپا) تشکیل میشود.
در گذشته و در جریان مذاکرات هسته‌ای هم بخش عمده‌ای از اختلاف‌های اصلی که بین ایران و آمریکا وجود داشت، در مذاکراتی سه‌جانبه و با حضور و وساطت اتحادیه اروپا حل می‌شد.
در صورت ارجاع به هیئت وزیران خارجه، این هیئت هم باید با اجماع تصمیم بگیرد ولی رای هیئت مشاور فقط مشورتی است و نهایتا آن رای یا تصمیم هم باید به تایید همه وزیران خارجه عضو برجام برسد. در طی مذاکرات هم گاهی ایران، آمریکا و اتحادیه اروپا مسئله‌ای را حل می‌کردند ولی بعضی اعضای دیگر مثل فرانسه با آن مخالفت می‌کردند.
هر دو این مراجع یعنی هیئت وزیران خارجه و هیئت مشورتی پانزده روز به موازات هم فرصت رسیدگی به شکایت دارند.
هر دو مرجع نظرشان را به کمیسیون مشترک اعلام می‌کنند و کمیسیون مشترک این بار پنج روز فرصت دارد یک بار دیگر شکایت را با توجه به نظری که از هیات وزیران یا هیات مشورتی دریافت کرده بررسی کند. در صورتی که باز اختلاف حل نشده باشد و مسئله “عدم پایبندی اساسی” به برجام تلقی بشود، کمیسیون مشترک می‌تواند موضوع را در جریان مذاکرات هسته‌ای بخش عمده‌ای از اختلاف‌های اصلی که بین ایران و آمریکا وجود داشت، در مذاکراتی سه‌جانبه و با حضور و وساطت اتحادیه اروپا حل می‌شد
گزینه ارجاع به شورای امنیت با فرض عدم پایبندی ایران طراحی شده بود و طبیعتا در صورتی که ایران خود شاکی باشد، رفتن به شورای امنیت قاعدتا به نفع ایران نیست چون در این مرحله درباره “ادامه تعلیق تحریمها” رای گیری میشود. آمریکا می‌تواند (به عنوان عضو ثابت شورا) با رای منفی ادامه تعلیق تحریمها را وتو کند. به این ترتیب تمام قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل که به خاطر برجام لغو شده بودند به همراه تحریمهای سازمان ملل برمی‌گردند.
این روش حل اختلاف و مشخصا نوع رای‌گیری (برای ادامه تعلیق تحریمها) در شورای امنیت یکی از ایرادهای مخالفان برجام موسوم به دلواپسان بود. ولی مذاکره‌کنندگان ایرانی می‌گفتند در آن مرحله راهی جز پذیرفتن این مسیر نداشتند چون در غیر این صورت احتمال رسیدن به توافق وجود نداشت.
ایران احتمالا کدام گزینه را انتخاب می‌کند؟
این احتمال هست که به دلیل نظام مبتنی بر اجماع، از شکایت به کمیسیون مشترک هیچ نتیجه‌ای حاصل نشود و حتی نهایتا همه تحریمها از مسیر شورای امنیت برگردد. در این حالت ممکن است ایران از سرگیری فوری برنامه هسته‌ایش را کلید بزند؛ البته آمریکا هم ممکن است همین را بهانه کند و تمام تحریمهای خود را یکجا برگرداند.
از طرف دیگر این امکان هست که به تشویق کشورهای اروپایی و برای خریدن زمان برای حل اختلاف، ایران به کمیسیون مشترک برجام رجوع کند تا شاید در آنجا اروپایی‌ها رای آمریکا را برگردانند.
از نظر دیپلماتیک، انتخاب ساز و کار حقوقی برای حل اختلاف وجهه بهتری دارد ولی جریان های تندرو در ایران اصولا معتقدند در صورت نقض برجام از طرف آمریکا، پاسخ نباید دیپلماتیک باشد بلکه باید محکم باشد.
