گزارشهای غربی حکایت از آن دارد که ایران در تلاش است باقیماندههای داعش در سوریه را گردهم آورده و با استفاده از روابط تاریخی و استراتژیک خود با القاعده، با استفاده از این بازماندههای داعش، مجددا القاعده را بازسازی کند.
گزارشی که روزنامه ساندی تایمز در روز یکشنبه 14 ژانویه 2018 به قلم آدریان لیفی و کثی سکوت کلارک منتشر کرد، به این موضوع اشاره دارد که سازمان القاعده امروزه به نحوی خود را بازسازی کرده که توان فراخوان دهها هزار نفر از نیروهای خود را دارد.
ایران میکوشد با استفاده از باقیماندههای داعش که در نتیجه ضربات ائتلاف بینالمللی مبارزه با داعش به رهبری آمریکا، چیزی به پایان عمر آن باقی نمانده، القاعده را بازسازی کند. این موضوع از طریق رهبران نظامی القاعده که به دمشق سفر کرده تا نیروهای داعش را گردهم آورده و القاعده جدیدی که از نظر فرهنگی شبیه سپاه قدس یا حزبالله لبنان باشد، تشکیل دهند.
رهبری ائتلاف بینالمللی مبارزه با داعش نگران آن است که ایران با استفاده از روابط تاریخی خود با القاعده از زمان شکست خوردن این سازمان در افغانستان، شکستهای سازمان داعش به رهبری ابوبکر البغدادی در عراق و سوریه را برای بازسازی القاعده به کار گیرد.
نویسندگان گزارش ساندی تایمز تاکید کردند که قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس نقش اصلی را در هماهنگی روابط تهران و القاعده بر عهده داشت و پناهنگاههایی برای خانواده بن لادن و فرماندهان ارشد القاعده، پس از شکست این سازمان در افغانستان در سال 2001 تامین کرد. سلیمانی یک مجتمع مسکونی برای آنها در قلب یک پادگان آموزشی سپاه پاسداران در تهران ساخت.
این تحولات نشاندهنده ادامه روند سوءاستفاده از سازمانهای تروریستی برای بسط نفوذ رژیم ولایت فقیه در منطقه، در زمانی است که ایران شاهد گستردهترین اعتراضات مردمی در سالهای اخیر است؛ اعتراضاتی که در نتیجه برنامههای افزایش بودجه ماجراجوییهای این کشور در منطقه و کاهش کمکهای دولتی به مردم فقیر که بیش از نیمی از جمعیت ایران را تشکیل میدهند، رخ داد.
حمایت و تامین مالی القاعده
حمایت و تامین مالی القاعده از سوی ایران نقش اساسی در بازسازی ساختار القاعده ایفا کرد. این سازمان براساس آمار دفتر تحقیقات فدرال آمریکا در هنگام حملات 11 سپتامبر به برجهای دوقلوی این کشور تنها 400 نفر عضو داشت و پس از حمله آمریکا به افغانستان پراکنده شدند ولی با قدرت گرفتن داعش در سال 2013، القاعده نیز جان تازهای گرفت.
روابط ایدئولوژیک
کارشناسنان اعتقاد دارند که رابطه رژیم شیعی تندروی ولایت فقیه با سازمانهای تندروی سنی مانند القاعده و حتی روابط سیاسی و نظامی تهران با حماس و جهاد اسلامی و همچنین با اخوان المسلمین، روابط موسمی نیست، بلکه ایدئولوژی رژیم خمینی متاثیر از اندیشههای اخوانی سید قطب است. بسیاری از گروههای شیعی هوادار ایران از جمله حزبالله لبنان و دیگر گروههای شبهنظامی در عراق، سوریه، افغانستان و یمن مفهوم جهاد را از اندیشه اخوانی گرفتهاند. لذا روابط ایران و این گروهها علاوه بر تضارب مصالح سیاسی، روابطی ایدئولوژیک و تاریخی است که روابط رژیم شیعی تهران را به سازمانهای سنی تندرو همیشگی میکند.
بازی سلیمانی با کارت القاعده
براساس نظر نویسندگان ساندی تایمز، قاسم سلیمانی کارت القاعده را مقابل همه طرفهای درگیر به کار میگیرد تا ایران را با در اختیار گرفتن همه کارتهای گروههای تندرو در صدر نگاه دارد. در این گزارش آمده که از جمله دلایل این موضوع خاطرات منتشر نشده و مصاحبههای صورت گرفته با رهبران ارشد القاعده و خانواده بن لان است که نشان میدهد سلیمانی چگونه توانسته رابطه با سازمان جهادی سنی که در ایران از آن با عنوان “تروریستی تکفیری” یاد میشود را کنترل کند.
براساس گزارشهای اطلاعاتی آمریکا رهبران نظامی القاعده تا سال 2015 در تهران ماندند و پس از آن قاسم سلیمانی پنج نفر از آنها از جمله محمد المصری را با ماموریت تماس با رهبران و نیروهای داعش و تشویق آنها به جدا شدن از داعش و پیوستن به القاعده، راهی دمشق کرد.
در این گزارشها آمده که محمد المصری خبرهترین طراح عملیاتی در میان اعضای دستگیر نشده القاعده در ایالات متحده و دیگر کشورهاست.
دادههای اطلاعاتی آمریکا همچنین نشان میدهد هماهنگی میان رهبران القاعده و داعش از طریق یک فرمانده نظامی داعش به نام سیفالعدل صورت میگیرد. سیفالعدل یک افسر سابق ارتش مصر است و با ایمن الظواهری، رهبر القاعده که خواستار یکپارچگی داعش و القاعده در سوریه بود، دچار اختلاف شد و به نیروهایش دستور داد تا زمان شکست خوردن داعش منتظر بمانند.
اسناد بن لادن
اسناد ابوت آباد که آمریکا پس از حمله به پناهگاه اسامه بن لادن، رهبر سابق القاعده در سال 2001 و در منطقه ابوت آباد پاکستان به دست آورد و سازمان سیا در نوامبر 2017 آنها را منتشر کرد، جزئیات بخشی از روابط ایران با سازمان القاعده را فاش کرد.
از میان 470 هزار سندی که آمریکاییها در ابوت آباد به دست آوردند، 19 صفحه آن به روابط دولت ایران با القاعده اختصاص داشت.
براساس تحقیق تماس جوسلین و بیلر آجیف، دو پژوهشگر مرکز دفاع از دموکراسیها، در یکی از این اسناد آمده که یک عضو سرشناس سازمان القاعدع در نامهای تاکید کرد ایران آماده است همه آنچه سازمان القاعده نیز دارد، از جمله اموال، تسلیحات، پادگان آموزشی حزبالله در لبنان را در اختیار القاعده قرار دهد و در مقابل القاعده به منافع آمریکا در پادشاهی عربی سعودی و منطقه خلیج حمله کند.
این اسناد نشان میدهد در برخی موارد نهادهای اطلاعاتی ایران صدور ویزا برای نیروهای القاعده که قصد انجام عملیات داشتند را تسهیل کرد و به طور همزمان تعدادی دیگر را پناه داد.
در سند دیگری آمده است که نهادهای اطلاعاتی ایران پذیرفتهاند به نیروهای القاعده ویزا و تسهیلات داده و دیگر اعضای القاعده را پناه دهند. این موضوع از طریق مذاکره ابوحفص الموریتانی، یکی از چهرههای کلیدی القاعده در حملات 11 سپتامبر، با ایرانیها صورت گرفت.
جریمه ایران
یک دادگاه آمریکایی در نیویورک سال گذشته ایران را به دلیل دست داشتن و همکاری با القاعده در حملات 11 سپتامبر به پرداخت 10.7 میلیارد دلار و به دلیل اقدامات تروریستی دیگری که هستههای سپاه پاسداران در پادشاهی عربی سعودی، لبنان و کویت انجام داده و در اقدامات دیگری که در آنها افراد آمریکایی کشته شدهاند به پرداخت جریمههای دیگری که به مبلغ 21 میلیارد دلار محکوم کرد، این اموال به خانوادههای قربانیان پرداخت شد.
دادگاه اروپایی در لوکزامبورگ نیز حکم داد تا مبلغ یک میلیارد و 600 میلیون دلار از اموال بانک مرکزی ایران در اروپا، به نفع خانوادههای قربانیان 11 سپتامبر ضبط شود.