واشنگتن پست به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش داده که دونالد ترامپ رییس جمهوری ایالات متحده برای تمدید توافق اتمی با جمهوری اسلامی علاوه بر شروط قبلی بود سه شرط تازه هم مطرح کرده که شامل دست برداشتن از «نقض حقوق بشر»، «خرابکاریهای سایبری» و «فعالیتهای اقتصادی سپاه» میشود.
این در حالیست که در شروط قبلی صحبتی از این مسائل نشده بود و عدم تولید و آزمایش موشکهای بالستیک، بازرسی از همه سایتهای اتمی در ایران و حذف بند «تاریخ انقضا» (sunset) بود که به موجب آن، برنامه اتمی رژیم پس از ۱۰ سال، دوباره میتواند ادامه پیدا کند.
ترامپ سه شرط دیگر بر شروط قبلیاش در رابطه با برجام و جمهوری اسلامی اضافه کرد
از این شروط، آزمایش موشکها بالستیک از سوی سپاه مدت کوتاهی است متوقف شده است. اخیرا گزارش تازه بازرسان سازمان انرژی اتمی هم منتشر شد که نشان میدهد جمهوری اسلامی در بحث فنی به تعهدات خود در چارچوب برجام برای میزان غنیسازی اورانیوم پایبند بوده است. حتی محمدجواد ظریف و معاونین او در چند مقاله، مصاحبه و نشست سیاسی و دانشگاهی برای گفتگو بر سر اختلافات موشکی چراغ سبز نشان دادند.
با این حال قابل حدس است برداشته شدن بند «تاریخ انقضا» و دائمی شدن منع از سرگیری برنامههای اتمی مسئلهای است که رهبران جمهوری اسلامی به این سادگیها از آن کوتاه نمیآیند. اما شروط جدید ترامپ اگر طبق آنچه منابع مطلع واشنگتنپست خبر دادهاند جدی باشد هر سه شرط سنگ بزرگی است در برابر ادامه توافق اتمی بهویژه رعایت حقوق بشر و کنار زدن سپاه از اقتصاد.
گزارش سالیانه سازمان عفو بینالملل که به تازگی منتشر شده شرحی خلاصه از اوضاع تیره و تار حقوق بشر در ایران طی سال ۲۰۱۷ است.
در این گزارش به سرکوب شدید آزادیها از جمله آزادی بیان، مذهب و عقیده، ممانعت از تشکیل تجمعات صلحآمیز، زندانی کردن افراد در سلولهای انفرادی و برگزاری محاکماتی که بهطور سیستماتیک و به بهانهی به خطر انداختن امنیت ملی غیرعادلانه هستند، اشاره شده است.
شکنجه معترضان و اعترافهای اجباری در زمان بازجویی از سوی نیروهای وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران همچنان ادامه دارد. بخش دیگری از این گزارش نیز شامل نقض حقوق انتخاباتی، سرکوب اعتراضات مردمی و محاکمات ناعادلانه، زندان، قطع عضو و اعدام است.
در مورد دخالتهای سپاه در اقتصاد نیز با وجود دستور علی خامنهای مبنی بر بررسی شرایط خروج نظامیان از حوزهی اقتصادی اما هیچ تغییری صورت نگرفته است.
اروپاییها به دنبال راهی برای حفظ توافق اتمی و راضی کردن ترامپ و همینطور مجازات جمهوری اسلامی در مورد فعالیتهای بیثبات کننده سپاه در منطقه و پشتیبانی از تروریسم در سوریه، عراق و یمن با حمایت از شبهنظامیان شیعه و همینطور آزمایش موشکهای بالستیک هستند.
۱۸ مرداد ۱۳۹۴ آن زمان که تیم محمدجواد ظریف با سربلندی از برجام دفاع میکردند در یک نشست ویژهی بررسی برجام عباس عراقچی معاون ظریف اعلام کرد از برجام تمامقد دفاع میکنم و باید جشن بگیریم.
مجید تختروانچی که عضو تیم مذاکرهکننده بود نیز با افتخار از بهبود وضعیت اقتصادی زیر سایه برجام گفت و ادعا کرد از این به بعد «خودمان شرکای اقتصادیمان را انتخاب میکنیم.»
در همین نشست ظریف گفته بود با توافق اتمی «قدرت معناییمان را افزایش دادیم» و همچنین توضیح داد نقض برجام پیامدهایی دارد و با این توافق هیچ محدودیت موشکی و هستهای برای ایران به وجود نیامده است، بر این اساس توان موشکی ایران بدون محدودیت ادامه خواهد یافت.
حالا اما اوضاع خیلی فرق کرده است و عراقچی در اندیشکده چاتم هاوس در انگلیس گفته ایران برجام را داستانی موفق نمیداند چرا که از آن بهرهمند نشده و تحریمها برداشته نشده است.
او همچنین تاکید کرده «اگر شرکتها و بانکها با ایران کار نکنند و برجام برای کشورمان منفعتی در پی نداشته باشد، نمیتوانیم در این توافق باقی بمانیم.» آیا اینها زمینهسازی افکار عمومی برای پایان برجام است؟
نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل در سخنانی تازه از نقض حقوق بشر توسط رژیم ایران، حمایت از تروریسم و حمایت تسلیحاتی و مالی از حزبالله و آزمایشهای موشکی سخن گفته و سپس پرسیده چرا در این شرایط باید در برجام بمانیم؟
به گفته هیلی، توافق هستهای ناقص و معیوب است و در آن ما میلیاردها دلار به آنها دادهایم.
او همچنین تاکید کرده «مردم ایران در حال پیدا کردن صدایشان هستند و من خیلی به این موضوع علاقمند هستم چرا که شما میبینید آنها شروع به تظاهرات علیه حکومتشان کردهاند.»
عباس عراقچی و محمد جواد ظریف در وین پیش از امضای توافق اتمی
دولت دستها را به نشان تسلیم بالا برده!
محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه در گفتگو با روزنامه لوموند تاکید کرده ما نه درباره امنیت ملیمان مذاکره میکنیم و نه درباره ظرفیت دفاعیمان. ما این اظهارات آقای ماکرون در مورد مذاکرات موشکی را مردود میدانیم.
او در پاسخی در مورد تظاهرات اعتراضی دیماه در ایران پاسخ روشنی نداده و فقط به این اکتفا کرده که «ما باید حرفها و صداهای مردم را بشنویم و حتی اگر در پارهای از موارد برای استیفای حقوقشان صدایشان را هم بلند کرده باشند ما باید تحمل داشته باشیم و بتوانیم بهدرستی بفهمیم چه گفتهاند و با توجه به مقدورات و امکاناتی که داریم در جهت تأمین خواستههایشان اقدام کنیم.»
به نظر نمیرسد دولت روحانی برای خروج از بحران داخلی و خارجی جمهوری اسلامی برنامه و توانی داشته باشد. حسن روحانی ۲۲ بهمن تمام کارت خود را برای مواجه شدن با بحرانها رو کرد و از «رفراندوم» حرف زد؛ اما به عنوان رییس قوه مجریه نگفت چطور باید شرایط اجرای آن فراهم شود! او پنجم اسفند نیز در یک سخنرانی گفت که «علم، علم است و به نوع تفکر و ایدئولوژی وصل نمیشود» همانگونه که «تقسیمبندی علم به علوم سوسیالیستی و علوم بورژوازی نیز شکست خورد.»
روحانی صریحاً گفت هزینه بسیاری صرف «اسلامی کردن» علوم شد، اما حاصلی نداشت.
هر قدر احساس زمینخوردگی دولت بیشتر احساس میشود زبان نظامیان تندتر میشود چنانکه محسن رضایی بار دیگر اسراییل را تهدید به نابودی کرده است. دولت روحانی با نزدیک شدن به زمان تصمیمگیری ترامپ در مورد برجام ناامید به نظر میرسد ضمن اینکه شروط رییس جمهوری آمریکا هم خواستههای سادهای نیست و هر کدام از آنها برای رژیم در حکم مرگ و زندگی است.
پس از لغو برجام رژیم جمهوری اسلامی بهترین گزینهای که پیش رو دارد و بارها بر آن تاکید کرده شروع مجدد فعالیتهای اتمی است که این هم بازگشت پرخطری به گذشته است. در عین حال از شش شرط ترامپ چهار شرط مستقیم مرتبط با سپاه پاسداران است که شامل فعالیتهای اقتصادی و موشکی، تهدیدات سایبری و نقض حقوق بشر میشود که در کنار قوه قضاییه در انجام آنها شریک است و با این شیوه عملاً دولت حسن روحانی در سرنوشت برجام تصمیمگیرنده نیست.