برای باز نگه داشتن کانالهای مالی و حفظ توافق هستهای با ایران، اتحادیه اروپا ساز و کار ویژهای بر اساس تهاتر کالا طراحی کرده. فرانسه و آلمان بر سر میزبانی آن به توافق رسیدند. فرانسه میزبانی SPV را به عهده میگیرد و آلمان رئیس آن را تعیین میکند. ارائه خدمات به ایران صرفاً به اقلام انسانی محدود میشود و کالاها و خدماتی را که ایالات متحده تحریم کرده در برنمیگیرد. نفت در برابر غذا از مجرای اتحادیه اروپا به ازای پایبندی ایران به توافق هستهای.
اتحادیه اروپا به وعده خود عمل کرد. اما نه به همه آن. نفت در برابر اقلام غذایی در چارچوب ساز و کار مالی
«ساز و کار ویژه مالی» (SPV) بر پایه مبادله تهاتری (پایاپای) نفت در برابر کالا و خدمات و جایگزینی یورو با دلار در این معاملات قرار دارد. کشورهای اروپایی قول دادهاند که در سال آینده میلادی این ساز و کار ویژه را به اجرا در آورند اما به دلیل پیامدهای تحریمهای آمریکا هیچ کشوری حاضر نشده بود که میزبان آن شود. نشریه آلمانیزبان «ویرتشفتسووخه»، یکشنبه ۹ دسامبر/ ۱۸ آذر به نقل از دیپلماتهایی که نام آنها افشا نشده گزارش داد که اکنون «ساز و کار ویژه مالی» به عنوان یک شرکت مستقل در فرانسه مستقر میشود و ریاست آن را یک مدیر آلمانی به عهده میگیرد. پیش از این اتریش، بلژیک و لوکزامبورگ از ترس تحریمهای آمریکا اعلام کرده بودند که میزبانی ساز و کار مالی را به عهده نمیگیرند.
به گفته این دیپلماتها ۹ کشور به همکاری با ساز و کار مالی علاقمندند. نام ایتالیا، اسپانیا، اتریش و اتحادیه اقتصادی بنلوکس شامل هلند و بلژیک و لوکزامبورگ و البته آلمان و فرانسه که مبتکر و مجری این طرح بودند، رسماً اعلام شده.
ابتدا قرار بود ساز و کار ویژه اروپا به جمهوری اسلامی برای دور زدن تحریمهای مالی و نفتی آمریکا کمک کند. بحث حتی بر سر این بود که ساز و کار مالی میتواند جایگزین سوئیفت در برخی معاملات بانکی بشود و وابستگی اروپا به دلار آمریکا را کاهش دهد. اما دیپلماتها گفتهاند که فعالیت ساز و کار مالی فقط شامل اقلام انسانی مانند اقلام غذایی است و کالاها و خدماتی را که در فهرست وزارت خزانهداری آمریکا قرار دارد در برنمیگیرد. بر اساس این طرح یک صادرکننده اروپایی کالایی را به ایران صادر میکند و خارج از مبادلات بانکی مرسوم، پول و یا معادل آن را از یک واردکننده ایرانی دریافت میکند.
شرکت نستله که اقلام غذایی به ایران صادر میکند (صبحانه غلهای، قهوه، شکلات، غذای کمکی کودک و ….)، شرکت داروسازی سانوفی که یک شرکت فرانسوی است و دارو به ایران صادر میکند، و شرکت بریتانیایی – هلندی یونیلیور که محصولات غذایی و بهداشتی به ایران صادر میکند، از مهمترین شرکتهای اروپاییاند که زیر چتر ساز و کار مالی میتوانند به تجارتشان با ایران ادامه دهند.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران ۱۴ آذر/ ۵ دسامبر از نزدیک شدن ثبت ساز و کار مالی اروپا برای ادامه تجارت با ایران خبر داده و گفته بود کشورهای اروپایی برای جلوگیری از دخالت آمریکا مراحل نهایی پیشبرد این طرح را محرمانه انجام میدهند. پیش از آن، سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه گفته بود آمریکاییها در پی بستن همه راهها هستند و به همین سبب برای جلوگیری از راهاندازی ساز و کار مالی، کشورهای اروپایی را تحت فشار قرار دادهاند.
قرار است که ساز و کار مالی در فرانسه به عنوان یک شرکت کوچک به ثبت برسد اما به تدریج به عوان یک بانک مجوز فعالیت بگیرد. یک دیپلمات به «ویرتشفتزووخه» گفته است:
«برای ما مهم است که از منافع شرکتهایمان و استقلال اقتصادمان در برابر آمریکا محافظت کنیم.»