با گذشت تنها یک سال از نخستوزیری عادل عبدالمهدی، او اکنون با بزرگترین اعتراضات خودجوش در شهرهای مختلف عراق مواجه شده که از شهرهای شیعهنشین نجف و ناصره و کوت در جنوب تا خیابانهای پایتخت و «منطقه سبز» بغداد را دربر گرفتهاست.
سرکوب این اعتراضات تا امروز دستکم ۱۹ کشته و ۴۰۰ زخمی برجای گذاشته و پایتخت و چند شهر دیگر را به تعطیلی و وضعیت منع رفتوآمد کشاندهاست. اینترنت در بیشتر مناطق عراق نیز قطع شده و ایران نیز به خاطر این وضعیت دو گذرگاه مرزی خسروی و چزابه با عراق را بسته است.
بسته شدن مرز در حالی صورت میگیرد که جمهوری اسلامی برای ارسال شمار زیادی از زائران مراسم اربعین به عراق مدتهاست برنامهریزی کرده است و این امر از نظر سیاسی برای مقامات ایرانی پراهمیت است.
برخلاف اعتراضات پیشین در عراق، این بار تظاهرات و تجمعات هیچ رهبری ندارد و از سوی حزب خاصی تدارک داده نشدهاست. آتش اعتراضات این بار به صورت خودجوش شعلهور شده و اکنون دولت متعجب عراق ستادی تشکیل داده تا دلیل گسترش چنین سریع این اعتراضات به شهرهای مختلف کشور را بررسی کنند.
تظاهراتهای پیشین اغلب از سوی مقتدی صدر، روحانی و سیاستمدار شیعه، ترتیب داده میشد و پلیس این کشور در سرکوب معترضان از خود خویشتنداری نشان میداد. معترضان این هفته اما پشتیبان و وابستگی به گروهی ندارند و دولت در سرکوب آنها ارتش را وارد خیابانها کرده و از تیراندازی مستقیم به جوانان ابایی ندارد.
بیشتر معترضان عراقی، جوانان و نوجوانان بیکاری هستند که به بیکاری ۲۵درصدی کشور، فساد دستگاههای دولتی و کمبود آب و برق اعتراض دارند. بیشتر این جوانان به دو دسته تقسیم میشوند: دانشآموختگان دانشگاهها که دیگر امیدی به یافتن کار ندارند؛ و افرادی که به جبهههای مبارزه با داعش رفته بودند و پس از بازگشت به آنها شغل یا پاداشی داده نشدهاست. بیشتر معترضان نوجوان در انتخابات قبلی حتی واجد شرایط سنی رأی دادن نبودهاند و دولت فعلی را کاملاً از خود جدا میدانند.
جوانان عراقی میگویند که اکنون در این کشور «شغلفروشی» باب شده و هرکس که خواستار استخدام در ادارات دولتی یا شرکتهای وابسته باشد باید مبالغ زیادی پول، گاه تا مبلغ ۱۰ هزار دلار، بپردازد تا به او شغلی بدهند. آنها علاوه بر این به «پارتیبازی فرقهای مذهبی» در استخدامها هم اعتراض دارند.
اعتراض به «بازیچه ایران شدن»
یکی از موارد مهمی که در روزهای اخیر جرقه این اعتراضات را زده برکناری غیرمنتظره سپهبد عبدالوهاب الساعدی از منصبش به عنوان فرمانده نیروهای ضدتروریسم عراق بود. عبدالوهاب الساعدی به عنوان قهرمان پیروزی بر داعش شناخته میشود و بسیاری از معترضان میگویند که برکناری او توطئهای است از سوی سیاستمداران عراقی مورد حمایت ایران.
ژنرال عبدالوهاب الساعدی و نیروهای او از سوی آمریکا آموزش داده شدهاند و او و نیروهایش در عملیاتهای مهم، ازجمله بازپسگیری موصل از داعش، اهمیت اساسی داشتهاند.
این هفته، نخستوزیر عراق بدون ارائه هیچ توضیحی عبدالوهاب الساعدی را از کار برکنار کرد و گفت که قصد دارد او را به وزارت دفاع منتقل کند. ژنرال الساعدی میگوید از دلیل برکناریاش بیخبر است و ترجیح میدهد بازنشسته شود تا اینکه به وزارت دفاع برود.
بسیاری در عراق بر این باورند که سیاستمدارهای عراقی مورد حمایت ایران از محبوبیت روزافزون الساعدی به هراس افتاده و او را کنار زدهاند.
طی ۹ ماه گذشته، ۹ نفر از درجهداران ارشد ارتش عراق که در بازپسگیری استانهای غربی و شمالی کشور از دست داعش نقش داشتهاند عزل شدهاند و بسیاری در این روند دست نیروی برونمرزی سپاه پاسداران را دخیل میبینند.
با بالا گرفتن تنشها بین ایران و آمریکا، سفیر ایران در بغداد به تازگی تهدید کرده است که در صورت حمله آمریکا به ایران، نیروهای آمریکایی در عراق «با پاسخی شدید» مواجه خواهند شد. همزمانی برکناری الساعدی با این تهدید برای بسیاری در عراق سؤالبرانگیز شده است. ایرج مسجدی، سفیر ایران در عراق، مشاور سابق قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران است.
بسیاری از سیاستمداران عراقی نقش قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، و ابومهدی المهندس، یکی از فرماندهان مهم میدانی نیروهای شیعی عراقی مورد حمایت ایران، را در این قضایا برجسته میبینند. ابومهدی المهندس فرماندهی است که نیروهایش پس از سیل جنوب ایران در خوزستان مستقر شدند.
انتشار این اخبار و ترس از «برنامه ایران برای تضعیف ارتش عراق، در ارتباط با بالا گرفتن تنش با آمریکا» از سه روز پیش معترضان بسیاری را به خیابانها کشانده است.
این معترضان به اینکه کشورهای بازیچه دعوای ایران و آمریکا شده اعتراض دارند و همچنین میگویند که بعد از اینهمه تلاش الساعدی در نبرد با داعش حق او نیست که با او اینطور برخورد شود. در اعتراضات این چندروزه بسیاری از معترضان پوسترهایی از الساعدی را در دست دارند.
معترضان همچنین بر این باورند که شبهنظامیان وابسته به ایران عامل سرکوب اعتراضات سال گذشته بصره هستند که حدود ۳۰ کشته به جا گذاشت. معترضان بصره کنسولگری ایران در این شهر را نیز به آتش کشیدند.