در حالی کە سیاستمداران غربی در مورد خواست ایران برای بازگشت بە برجام گمانهزنی میکنند، رئیس آژانس انرژی اتمی، با اشارە بە غنیسازی ۶٠ درصدی ایران گفتە “کشوری کە اهداف نظامی ندارد، تا این سطح غنیسازی نمیکند.”
رافائل گروسی، رئیس آژانس بینالمللی انرژی اتمی، در مصاحبهای با روزنامه اسپانیایی “ال پایس” کە روز جمعه ۳۱ تیر (۲۲ ژوئیه) منتشر شدە است، نسبت بە “سطح نظارت محدود” بر برنامە هستەای ایران، ابراز نگرانی کردە است.
رئیس آژانس بینالمللی انرژی اتمی با اشارە بە سطح غنیسازی ۶٠ درصدی کە ایران در حال حاضر اقدام به آن میکند، گفتە است: “این بدان معنا نیست که ایران در حال ساخت سلاح هستهای است. اما کشوری که اهداف نظامی ندارد، اقدام به غنیسازی ۶٠ درصدی نمیکند.”
سازمان انرژی اتمی ایران روز ۱۸ خرداد با صدور بیانیهای از قطع فعالیت تعدادی از دوربینهای نظارتی آژانس بینالمللی انرژی اتمی خبر داده بود. این موضوع واکنشهای تند غرب را به دنبال داشت.
رافائل گروسی، در بخشی دیگر از سخنانش گفتە کە پس از خروج یکجانبه دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا در سال ٢٠١٨ از برجام، “ایران هم به تدریج و به مرور از برخی تعهدایش دست کشیدە است”. او همچنین گفتە کە جمهوری اسلامی فراتر از سال ٢٠١۵ در حوزە هستەای به “پیشرفت کمی و کیفی” دست یافتە است.ایران در ماه ژوئن در واکنش به قطعنامه شورای حکام آژانس که به این کشور توصیه میکرد به تعهدات خود بازگشته و با پاسخ به سوالات آژانس، همکاری خود را از سربگیرد، بخش بزرگی از تجهیزات اساسی و نظارتی آژانس که بر اساس توافق هستهای سال 2015 با قدرتهای جهانی نصب شده بود، را از مدار خارج کرد.
گروسی در آن زمان گفت که این اقدام ایران میتواند «ضربه مهلکی» به شانس احیای توافق وارد کند. او تاکید کرد برای انعقاد هرگونه توافقی، آژانس باید دقیقا بداند که برنامه هستهای ایران تا کجا پیش رفته و میزان ذخایر اورانیوم غنیشده این کشور به چه سطحی رسیده است.
او با اشاره به از کار انداختن دوربینهای نظارتی آژانس توسط ایران اظهار داشت: «نکته اصلی این است که تقریباً پنج هفته است که من نظارت بسیار محدودی بر برنامه هستهای ایران که با سرعت پیش میرود داشتهام، و بنابراین، با وجود این دوره نابینایی اجباری، اگر توافقی وجود داشته باشد، بازسازی پازل این موضوع برای من بسیار دشوار خواهد بود.»
مدیر کل آژانس در ماه ژوئن به ایران هشدار داده بود که اگر وقفهای که این کشور در نظارت آژانس ایجاد کرده بیش از سه تا چهار هفته طول بکشد، این نهاد دیدبان دیگر نخواهد توانست از جهت فنی، گزارش دقیقی از روند برنامه هستهای ایران بهدست دهد.
قدرتهای غربی هشدار میدهند که ایران بهسرعت در حال نزدیکتر شدن به ساختن سلاح هستهای است. ایران این تمایل را رد می کند.
گروسی در ادامه تاکید کرد «آژانس نیاز به بازسازی یک دیتابیس دارد که بدون آن هر توافقی بسیار شکننده خواهد بود، چراکه اگر ما ندانیم چه چیزی وجود دارد، چگونه میتوانیم تعیین کنیم که چه مقدار از مواد را باید خارج کنیم، و چه تعداد سانتریفیوژ را بدون استفاده باقی بگذاریم؟»گروسی در ادامه بازگشت بە برجام را به یک پازل تشبیه میکند و میگوید: «بازسازی این پازل غیرممکن نیست اما کاری بسیار پیچیده است و شاید توافقات خاص نیاز داشته باشد.»
تردید غرب از عزم سازش جمهوری اسلامی
این گفتەهای رئیس آژانس بینالمللی انرژی اتمی در حالی صورت میپذیرد کە روز گذشتە ریچارد مور، رئیس سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا (SIS)، در کنفرانس امنیتی سازمان غیردولتی “اسپن” در ایالات متحده آمریکا گفتە بود: «من فکر نمیکنم که رهبر ایران به دنبال توافق باشد.»
با توجه به اینکه سیاستمداران غربی پیشرفتهای جمهوری اسلامی ایران را در رابطه با برنامه هستهای، فراتر از محدودیتهای برجام توصیف میکنند، نگرانند کە بازگشت به توافق “برجام” برای مهار دستیابی ایران به سلاح هستهای کافی نباشد.
همچنین بعد از آغاز تجاوز نظامی روسیه بە اوکراین، گمانەزنی میشد کە روسیه، در زمینه بازگشت بە برجام کارشکنی کند.اما رئیس سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا در اینبارە گفتە است :” فکر نمیکنم که روسها و چینیها مانعی بر سر راه توافق به وجود بیاورند. اما فکر نمیکنم ایرانیها به دنبالش باشند.”
در همین حال ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در یک کنفرانس خبری تاکید کردە که “بیتصمیمی آمریکای عهد شکن مهمترین مانع رسیدن به توافق است”.
نگرانیهای غرب از کاهش سطح نظارت و پیشرفتهای ایران در حوزە هستەای در حالی است کە محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، روز گذشتە با اشارە بە نیروگاه اتمی بوشهر عنوان کردە بود کە برنامههای اجرایی واحدهای ۲ و ۳ بوشهر شتاب گرفته است. او همچنین از آغاز طرحهای توسعه پروژه خنداب (اراک) خبر دادە بود.میان آمریکا و ایران بر سر بسیاری از موضوعات هنوز اختلافنظر وجود دارد. ضمانتهای مربوط به عدم تکرار خروج آمریکا از برجام و به ویژه حذف یا ماندن سپاه پاسداران در فهرست گروههای تروریستی ایالات متحده از جمله این اختلاف نظرهاست.
جو بایدن در سفر به خاورمیانه صراحتا اعلام کرد که سپاه پاسداران را از فهرست گروههای تروریستی خارج نخواهد کرد حتی اگر مذاکرات برجام شکست بخورد.
رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه با کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل در پاسخ به این سوال که آیا آمریکا حاضر است در این رابطه از “زور” استفاده کند، پاسخ مثبت داد و گفت: «اگر این آخرین راهحل باشد».