عزاداران عاشورا در سراسر ایران در همراهی با خیزش انقلابی تصنیفهای اعتراضی خوانده و مردم با پرفورمنسهای اعتراضی در کنار دستههای عزاداری یاد کشتهشدگان را گرامی داشتند. این امر خشم هواداران حکومت از جمله رییس جامعه مدرسین را در پی داشت و از آنان با عنوان «دشمن شادکُن» یاد کرد.دهه اول ماه محرم سال جاری در حالی به پایان رسید که در شهرهای مختلف، زنده نگهداشتن یاد کشتهشدگان خیزش سراسری به یکی از مهمترین اقدامات عزاداران امسال تبدیل شد. گزارشها حاکی از آن است که با وجود تلاشهای حاکمیت برای برگزاری حکومتی این مراسم، برخی از شرکتکنندگان در مراسمهای مذهبی ماه محرم، به خواندن نوحهها و سرودهای اعتراضی به یاد کشتهشدگان خیزش سراسری اقدام کردند.
روز عاشورا جمعی از اهالی شهر آمل دسته عزاداری خود را مقابل خانه غزاله چلابی بردند و به خانواده این کشتهشده خیزش سراسری، ادای احترام کردند. بر اساس تصاویر منتشرشده، یک گروه موسیقی در شهر آمل که گفته میشود مربوط به یکی از هیئتهای «طایفه نیاکی» است، روز جمعه، همزمان با ظهر عاشورا، اقدام به همنوازی ترانه «از خون جوانان وطن» مقابل مزار این کشتهشده خیزش سراسری کرد. این گروه همچنین مقابل خانه غزاله چلابی حضور پیدا کرد و مارش سلام را به احترام این کشتهشده خیزش سراسری و خانوادهاش اجرا کرد. فاطمه مجتبایی، مادر غزاله، با حضور در کنار این هیئت، با تشکر از این شهروندان برای دخترش عزاداری کرد.
غزاله چلابی، متولد ۱۳ مردادماه ۱۳۶۸ بود و ۳۰ شهریورماه ۱۴۰۱ در جریان اعتراضات «زن زندگی آزادی»، با شلیک نیروهای سرکوبگر در شهر آمل کشته شد. طی روزهای گذشته نیز تصاویری از مزار او منتشر شد که نشان میداد نردههای اطراف مزار او کنده و بهجای آن دیوار نصب شده است.
فاطمه مجتبایی، مادر غزاله، در واکنش به این اقدام نوشت: «دیواری که دور مزار غزاله قهرمان کشیدید، حتی اگر دیوار برلین باشد، بازهم مردم کم نمیآورند. این نخودمغزها نمیدانند که راهت و آرمانت در قلب تک تک ایرانیان و همه آزادگان جهان به ثبت رسیده است. چشمهای کورتان را باز کنید و از حسرت و حسادت بمیرید، آنها در قلب مردم حک شدهاند.»
پیشازاین، در روزهای ابتدایی ماه محرم، ویدیویی از همخوانی «از خون جوانان وطن لاله دمیده» در هیئت بعثت یزد در رسانههای اجتماعی بازخورد فراوانی داشت. پس از بازنشر آن ویدیو در رسانههای اجتماعی، فشارها بر روی این هیئت افزایش یافت. برخی کاربران رسانههای اجتماعی در شهر یزد از حضور ماموران سازمان اطلاعات سپاه در این هیئت خبر دادند و اعلام کردند که این افراد مداحان را تحت فشار گذاشتند که این سرود دوباره خوانده نشود و همچنین باید از خواندن نوحههای اعتراضی به علت احتمال پخش زنده مراسم در تلویزیون، خودداری کنند.
در همین راستا ویدیویی در رسانههای اجتماعی منتشر شد که پس از ممانعت مداح این هیئت از خواندن این نوحه، جمعی از مردم به نشانه اعتراض، مسجد حظیره یزد را ترک کردند. بر اساس ویدیوی منتشرشده در رسانههای اجتماعی، مردم هنگام ترک این هیئت، به نشانه اعتراض «از خون جوانان وطن» را همخوانی کردند. برخی گزارشهای مردمی تاییدنشده از بازداشت چند نفر از معترضان حکایت دارد.
پسازاین اتفاق، ویدیویی در صداوسیمای یزد منتشر شد که نشان میداد مداح این هیئت با شروع مراسم، متن شعر را تغییر داد و کلمه «حرم» را جایگزین «وطن» در این شعر کرد. او هنگام همخوانی در آن قسمت نوحه، آن را با صدای بلند میخواند تا در صورت پخش از صداوسیما صدای مردم به گوش نرسد. اما دستههای عزاداری در شهر یزد نیز این کار را تکرار کردند و ویدیوهای بسیاری از همخوانی «از خون جوانان وطن» در این شهر منتشر شد.
در واکنش به این مداحیهای انتقادی در شهر یزد که طی سالهای گذشته مورد توجه کاربران رسانههای اجتماعی قرار گرفته است، احسان عابدی، مدیرکل ارشاد یزد، به عملکرد این هیئتها انتقاد کرد. مدیرکل ارشاد یزد در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «صدها سال است تحریفها میآید و میرود؛ آنچه پابرجا مانده نام و یاد کربلاست و ذکر مصائب خاندان مطهر پیامبر صلوات الله علیهم. اما خیمه حسین آنجاست که به قول شهید مطهری شمر زمانه را آشفته کند، نه آنجا که رسانه یزید هم برایش کف بزند.»
انتشار ویدیویی از یک مداحی در شهر دزفول نیز مورد توجه کاربران رسانههای اجتماعی قرار گرفت. در این مداحی که به گویش لری خوانده شده است، مداح در شعر خود به این اشاره میکند که با وجود این همه مشکلات اقتصادی، «اینها همه دغدغهشان حجاب است». این مداحی از فقر و اشک و آه کارگران، سفرههای بدون نان، پدران شرمنده و مادران پریشان، در مقابل «دزدی از بیتالمال» حکایت دارد.همزمان گزارشها حاکی از آن است که استقبال از مراسم عزاداری ماه محرم به نسبت سالهای گذشته بسیار کاهش یافته است. در کنار این کاهش استقبال، ترکیب این مراسم با نمادهای اعتراضی و سخنرانیها و شعرهای طعنهآمیز، واکنش حاکمیت را در پی داشته است. حسینی بوشهری، رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در واکنش به برخی مداحان گفت: «برخی برای امام حسین نوحهسرایی میکنند، اما به گونه دیگری دشمن شادکن میشوند، به سر و سینه هم میزنند، اما در مسیری غیر از مسیر حسین بن علی، آنها در مسیری سینهزنی میکنند که رادیوها و رسانههای بیگانه حرف و شعارشان را بازتاب دهند.»
خانواده کشتهشدگان خیزش سراسری بر سر مزار عزیزانشان: «عاشورا را به چشم خودمان دیدیم»
روز تاسوعا جمعی از مردم بر سر مزار حامد سلحشور، از کشتهشدگان خیزش سراسری در شهر ایذه، رفتند و با روشن کردن شمع یاد او را گرامی داشتند. حامد سلحشور جوان ۲۲ ساله اهل ایذه بود که در جریان خیزش زن زندگی آزادی به دست نیروهای حکومتی کشته شد. این جوان معترض درحالیکه در بازداشت نیروهای امنیتی بود کشته شد.
در شهر ایذه همچنین جمعی از شهروندان بر سر مزار پویا مولاییراد، پسرعموی ماهمنیر مولاییراد که همزمان با سالروز تولد کیان پیرفلک با شلیک نیروهای امنیتی کشته شد رفتند. شهروندان ایذه با نواختن طبل، مراسم سوگواری خود را در کنار مزار این جوان کشتهشده برگزار کردند.کاملیا سجادیان، مادر محمدحسن ترکمان، هم در اینستاگرام خود نوشته است: «امروز روز سختی است نهتنها برای امام حسین؛ بلکه برای هر انسانی و نشان دادن قدرت انتخاب او از میان همه جاذبهها و کششهای ایمانی، اخلاقی، مادی و دنیوی… آیا ما نیز میتوانیم در سمت درست تاریخ بایستیم و چشم بر حقیقت نبندیم؟! حقیقت امروز جامعه ما فراموش نکردن خون فرزندانی است که در اعتراضات خون پاکشان به دست ناپاکترینها در کف خیابان ریخته شده.»
محمدحسین ترکمان نیز روز ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ در آستانه ۲۶ سالگی در جریان اعتراضات شهر بابل، با تیراندازی مستقیم نیروهای امنیتی کشته شد.
معصومه آذری، مادر حنانه کیا، نیز با انتشار تصویری از خود بر مزار این جوان کشتهشده در اعتراضات نوشهر نوشت: «حنانه سینهسرخ خنیاگری بود که آواز ملکوتیاش را با خود به سردی گور بود، تا از تاراج این روزگار پلشت، برای همیشه محفوظش بدارد…»
خواهر حنانه کیا نیز با انتشار تصویری از حضور خانواده و بستگانشان بر سر مزار حنانه کیا در شب عاشورا نوشت: «شب عاشورای ما امشب در کنار آرامگاه خواهر پهلو شکستهام.»
در جریان اعتراضات نمادین شهروندان و خانواده کشتهشدگان به برگزاری مراسمهای حکومتی ماه محرم، بیتا لایقپور، خواهر بهنام لایقپور، از کشتهشدگان خیزش سراسری، با انتشار تصاویری از خود مقابل مزار این کشتهشده خیزش سراسری در شهر رشت، نوشت: «امشب به حرمت خون پاک بهنامم بعد از یازده ماه لباس مشکی را از تن درآوردم. به حرمت قلب تک تک مادرانمان. فقط امروز و فردا که ببینند و بفهمند که اگر کل سال سیاه به تن میکنیم به خاطر داغ نداشتن عزیزانمان است. به خاطر اعتقادات شما نیست که باز لباس سیاه به تن دارم. به نشانه اعتراض. نه چیز دیگری.»
بهنام لایق پور، چهارشنبه ۳۰ شهریور، در جریان اعتراضات «زن زندگی آزادی» در شهر رشت، به ضرب گلوله ماموران امنیتی کشته شد. نزدیکان او گفتند که پیکر او چهار روز بعد از کشته شدن، با این شرط که امضا کنند بهنام بهدلیل سکته قلبی یا تصادف جان خود را از دست داده است، به آنها تحویل داده شد.
مریم خادمیان، خواهر روزبه خادمیان، نیز تصویری از برادرش و زمینی که خون برادرش روی آن ریخته است، در صفحه اینستاگرامش منتشر کرد و نوشت: «عاشورا را با چشمان خودم دیدم. وقتی که مادرم تن خونین برادرم را در آغوش کشید…برای ما از ظلم و ظالم و صحرای کربلا نگویید که خودمان کربلا را با چشمان خود دیدیم.»
روزبه خادمیان نیز شامگاه چهارشنبه ۳۰ شهریور ۱۴۰۱، در جریان اعتراضات «زن زندگی آزادی» در شهر کرج با شلیک مستقیم نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی به قتل رسید.
تصاویری منتشر شده در شبکههای اجتماعی نیز نشان میدهد برخی شهروندان در کنار دستهها و مراسم عزاداری در بعضی شهرها، به نشان اعتراض به سرکوب و کشتار حکومت، با نماد خدانور لجهای، معترض اعدامشده پس از جمعه خونین زاهدان، دست و پای خود را به میلههایی بستهاند.در طول دهه محرم ویدیوهای بسیاری از پخش نذری برای کشتهشدگان خیزش انقلابی پخش شد و در مراسم «شام غریبان» نیز تصاویر فراوانی از روشن کردن شمع بر مزار معترضان کشته شده منتشر شد.
تصویر منتشرشده از بروجرد نشان میدهد در جریان مراسم ماه «محرم» یک جوان در پرفورمنسی ابتکاری با بهکارگیری شیوهای متفاوت و نصب عباراتی از جمله «مسیٔول بیکفایت»، «اختلاسگر بیتالمال»، «مفسد اقتصادی» و «آقازاده رانتخوار» روی علایٔم عزاداری، علیه جمهوری اسلامی اعتراض کرده است.در همین حال، سازمان حقوق بشری ههنگاو گزارش داد ماموران امنیتی حیدر قبادی، شهروندی که در کرمانشاه نوحههای اعتراضی میخواند، را چهارشنبه در حین نوحهخوانی در یک مراسم مذهبی بازداشت کردند. طبق این گزارش، او پس از یک روز با ارائه تعهد کتبی آزاد شد.