چرا پادشاهان بعداز مظفرالدین شاه در غربت فوت کردند؟
سعید مدنی

چرا در یکصدسال گذشته ، چهار پادشاه آخر ایران- پادشاهان پس از دوره مشروطه- مرگ‌شان در خارج از ایران رقم خورد و در وطن جایی برای مردن نداشتند؟

آخرین پادشاهی که در ایران فوت کرد مظفرالدین‌شاه در سال ۱۲۸۵ هجری خورشیدی،  بود…
مهمترین یادگار وی امضاء “فرمان مشروطیت” بود که پنج ماه قبل از مرگش انجام داد..
این فرمان مقدمه تشکیل مجلس در ایران شد..
او ده سال حکومت کرد و در ۵۳ سالگی درگذشت.

پس از مرگ مظفرالدین شاه، چهار پادشاه آخر ایران، محمدعلی شاه ، احمدشاه، رضاشاه و محمدرضاشاه همگی مرگ‌شان در خارج از ایران و در میان سالی رقم خورد.

محمد علی شاه پس از مرگ پدر و به تخت نشستن، مجلس را به توپ بست و استبداد را پیشه کرد که معروف به دوره‌ی “استبداد صغیر” است..
به ناچار مشروطه خواهان از اقصی نقاط مملکت راهی تهران شدند تا دیکتاتور را ساقط کنند.
حکومت این پادشاه سه سال طول کشید.
وی به ناچار ابتدا به سفارت روسیه پناهنده شد و درسال ۱۳۰۴ که در خارج از ایران در حالیکه نظاره‌گر خاتمه حکومت فرزندش و سلسله قاجار و به روی کار آمدن تدریجی حکومت و دولت جدید( پهلوی) در ایران بود، درگذشت..

محمدعلی‌شاه در ۵۲ سالگی در کشور ایتالیا فوت کرد و همچون پدرش جسدش را برای دفن به کربلا بردند.

پس از خلع محمد علی شاه، احمد شاه (۱۲۷۵- ۱۳۰۸ شمسی) ۱۲ ساله بر تخت پادشاهی نشست..
با انتقال حکومت به خاندان پهلوی از کشور خارج شد و در ۳۳ سالگی در پاریس در گذشت وی را نیز در کربلا در کنار پدر دفن کردند..

قصه رضاشاه (۱۲۵۶- ۱۳۲۳) غم انگیزتر است!.!!
او در حالی که سلطنت‌اش پابرجا بود و فرزندش در ایران حکومت می‌کرد،  در وطن جایی برای مردن نداشت…

این استعمارگران اشغالگر بودند که  تصمیم گرفتند که کجا بمیرد..
رضاشاه پس از خلع از قدرت، و سپردن پادشاهی به فرزند، سه سال سرگردان بود..

معروف است که در هنگامه تبعید به جزیره موریس وقتی خواست در بمبئی چند روزی استراحت کند تا کشتی جدید برسد، دولت انگلیسی مستقر در هند اجازه نداد که او از کشتی پیاده شود ، انگلیسی ها قصدشان تحقیر شاه ایران بود و اینگونه می خواستند تا ابهت رضاشاه را بشکنند و موفق هم شدند..

رضاشاه این را احساس می‌کرد و بسیار خشمگین و اندوهگین شد..

به ناچار پنج روزی داخل کشتی ماند تا کشتی جدید از راه رسید و عازم موریس شد..

رضا شاه از اقامت در جزیره موریس به خاطر شرایط به شدّت بد آب و هوایی همواره شکایت داشت تا در نهایت به ژوهاسبورگ( پایتخت آفریقای جنوبی)  رفت و در سال ۱۳۲۳ درگذشت…
پس از آن در سال ۱۳۲۸ با تشریفاتی به تهران انتقال یافت و در حرم شاه‌عبداالعظیم تهران دفن شد.

محمدرضا شاه پهلوی ( ۱۲۹۸- ۱۳۵۹) آخرین پادشاه ایران به واسطه یک انقلاب مردمی، خودش و سلسله پهلوی از حکومت ساقط شدند..

وی برای بازگشت آرامش به کشور ، بطور موقت از کشور خارج شد که این رفتن بازگشتی نداشت و در نهایت سه سال پس از انقلاب در کشور مصر در گذشت و در مسجد رفاعی قاهره پایتخت مصر دفن شد.

چهار پادشاه آخرین ایران‌زمین که جمعا ۷۲ سال حکومت کردند، خود را “قدر قدرت” و “قوی شوکت” و “ظل‌الله” و “سایه خدا”  می دانستند..
اما مجال مردن در وطن را پیدا نکردند!

نکته جالب و قابل تامل آنکه هر چهار پادشاه در اماکن مذهبی دفن شده‌اند…

به سوال آغازین برگردیم:

چرا پادشاهان بعداز مظفرالدین شاه در غربت فوت کردند؟

پاسخ سوال نیاز به بحث مفصل دارد که در یک یادداشت نمی‌گنجد…

اما اولین نکته‌ای که به نظر می‌رسد این است که پس از مشروطه و آشنایی ایرانیان با جهان مدرن، مردم به این نکته پی بردند که دیگر دوران حکومت رهبری “مطلقه” همچون حاکمان قدیم به سر آمده و اگر کسی سودای داشتن “قدرت مطلقه” را داشته باشد در این سرزمین جایی نداشته و روی خوش نخواهد دید..
زیرا جامعه بشری با ورود به عصر مدرن حاکم انتخابی ، مشروطه و تحت لوای قانون می‌خواهند..
به عبارتی عصر حکومت حاکمان فراقانونی و مطلقه به سر رسیده است…

متاسفانه پادشاهان و رهبران پس از مظفرالدین شاه این نکته را تا به امروز درک نکردند.

شاید اگر در پناه و حمایت و پایبند قانون بودند و درک درست از جهان مدرن داشتند، مردم هم در سر بزنگاه‌های تاریخی از آنها حمایت می‌کردند…