بریتانیا، فرانسه و آلمان روز سهشنبه ۱۵ خرداد در بیانیه مشترکی از اقدامات جمهوری اسلامی در جهت توسعه برنامه هستهای خود و تشدید تنشها در این حوزه انتقاد کردند. این سه کشور اروپایی گفتند که برنامه هستهای ایران به «سطوح نگرانکننده»ای رسیده است.
در این بیانیه تصریح شده اظهارات اخیر مقامهای جمهوری اسلامی در خصوص توانایی تولید سلاح اتمی و همچنین احتمال تغییر دکترین هستهای حکومت ایران، اعتمادها میان تهران و جامعه بینالمللی را بیش از پیش خدشهدار کرده است.
در سالیان اخیر مقامهای حکومت ایران مکررا به توانایی جمهوری اسلامی برای ساخت سلاح هستهای اشاره کردهاند و اخیرا از تغییر «دکترین هستهای» تهران سخن گفتهاند.
علیاکبر صالحی، رییس پیشین سازمان انرژی اتمی، در بهمنماه ۱۴۰۲ با تایید تلویحی دستیابی جمهوری اسلامی به توانایی ساخت بمب اتمی گفت: «ما همه آستانههای علم و فنآوری هستهای را داریم».
در بحبوحه تنشها میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، احمد حقطلب، فرمانده سپاه حفاظت و امنیت مراکز هستهای کشور روز ۳۰ فروردین اعلام کرد اگر اسرائیل بخواهد «از تهدید حمله کردن به مراکز هستهای کشورمان برای تحت فشار قرار دادن ایران استفاده ابزاری کند، تجدید نظر در دکترین و سیاستهای هستهای جمهوری اسلامی ایران و عدول از ملاحظات اعلامی گذشته محتمل و قابل تصور میباشد».سه کشور اروپایی همچنین در بیانیه خود از جمهوری اسلامی خواستند از تهدید به تولید سلاح اتمی دست بردارد و به تعهدات خود در چارچوب برجام، بهویژه در خصوص غنیسازی اورانیوم، پایبند باشد.
یافتههای تازهترین گزارش محرمانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی حاکی از آن است که جمهوری اسلامی میزان ذخیره اورانیوم غنیشده خود را افزایش داده است.
بر اساس این گزارش، حکومت ایران در حال حاضر بیش از ۱۴۲ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصدی در اختیار دارد که در مقایسه با گزارش پیشین آژانس بینالمللی در بهمنماه سال گذشته، جهشی ۲۰ کیلوگرمی را نشان میدهد.
بریتانیا، فرانسه و آلمان ضمن تاکید بر ضرورت شفافسازی در خصوص برنامه هستهای جمهوری اسلامی و همچنین لزوم همکاری میان تهران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی، از حکومت ایران خواستند پروتکل الحاقی را به سرعت تصویب و آن را مجددا اجرا کند.
ساعاتی پیش اتحادیه اروپا در بیانیهای خطاب به شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی نوشت حصول اطمینان از دست نیافتن جمهوری اسلامی به سلاح هستهای، یکی از اولویتهای امنیتی اصلی این اتحادیه به شمار میرود.
به گفته اتحادیه اروپا، برنامه هستهای جمهوری اسلامی موجب شده احتمال وقوع بحران اشاعه تسلیحات هستهای در منطقه افزایش یابد.در بیانیه مشترک بریتانیا، فرانسه و آلمان با اشاره به گزارش اخیر مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی آمده است: «جای تعجب نیست که گزارش آژانس بار دیگر تأیید میکند که ایران به تشدید فعالیتهای هستهای حساس خود در زمینه اشاعه ادامه میدهد و همچنان از تعهدات برجامی خود عدول میکند.»آنها اضافه کردند: «بخش وسیعی از برنامه هستهای ایران برای کشوری که برنامه تسلیحات هستهای ندارد٬ بیسابقه است.»
این سه کشور اروپایی در ادامه بیانیه خود به مفاد گزارش آژانس درباره ایران اشاره کرده و گفتهاند: «این کشور اکنون ۳۰ برابر حد مجاز تعیین شده در برجام اورانیوم غنیشده دارد و ذخایر اورانیوم با غنای بیش از ۶۰ درصد آن به طور قابل توجهی رشد داشته است.»
در این بیانیه آمده است: «سالهاست که به خاطر خودداری ایران از اجرای تعهدات هستهای خود در چارچوب برجام، عملا فرایند راستیآزمایی و نظارت مرتبط با این توافق تحت تاثیر قرار گرفته است.»
بریتانیا، فرانسه و آلمان در این بیانیه ضمن تاکید بر این که همواره به دنبال راهحل دیپلماتیک برای حل بحران هستهای ایران بودهاند، اضافه کردهاند: «در سال ۲۰۲۲ میلادی ایران دو بار از پذیرش نتیجه مذاکراتی که این کشور را به پایبندی به برجام باز میگرداند، خودداری کرد و در عوض تصمیم گرفته است برنامه هستهای خود را به سطح هشداردهندهای افزایش و گسترش دهد.»
این سه کشور اروپایی از ایران خواستهاند:
۱. فورا تشدید هستهای خود را متوقف و از تهدید به تولید سلاح هستهای خودداری کند.
۲. به محدودیتهای تعیین شده توسط برجام، به ویژه محدودیتهای مربوط به غنیسازی بازگردد.
۳. تعهدات پذیرفته شده توسط این کشور در خصوص شفافیت و همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را اجرا کند، از جمله تمامی اقدامات برای شفافسازی را که در فوریه ۲۰۲۱ متوقف کرد، دوباره از سر بگیرد.
۴. پروتکل الحاقی را سریع تصویب و اجرا کند.
۵. تصمیم سپتامبر ۲۰۲۳ خود درباره بازرسان مجرب آژانس را لغو کند.
سه کشور اروپایی اضافه کردهاند: «این گامها به بازسازی اعتماد ضروری بین ایران و جامعه بینالمللی کمک میکند، اعتمادی که با اظهارات اخیر مقامات ایران درباره تواناییهای فنی این کشور برای تولید تسلیحات هستهای و امکان تغییر دکترین هستهایاش بیش هر زمانی از بین رفته است.»
همزمان با بیانیه سه کشور اروپایی، ایران، روسیه و چین در بیانیه مشترکی آمریکا و این سه کشور اروپایی را به نادیده گرفتن تلاشها برای احیای توافق هستهای موسوم به برجام متهم کردند.
نشست پنج روزه شورای حکام آژانس از روز دوشنبه در مقر این نهاد در وین آغاز شد و قرار است در این نشست بهطور ویژه بر وضعیت برنامه هستهای ایران تمرکز شود.بریتانیا، فرانسه و آلمان در ادامه بیانیه خود از جمهوری اسلامی خواستند تصمیم پیشین خود را در خصوص ممنوعیت فعالیت تعدادی از بازرسان مجرب آژانس بینالمللی لغو کند.
جمهوری اسلامی روز ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ مجوز فعالیت گروهی از بازرسان آژانس در ایران را باطل کرد.
محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی در مهرماه سال گذشته با دفاع از تصمیم تهران اعلام کرد دلیل این اقدام، سیاسیکاری این بازرسان بوده است.
بیانیه بریتانیا، فرانسه و آلمان یک روز پس از آن منتشر میشود که این سه کشور اروپایی آلمان پیشنویس قطعنامهای علیه حکومت ایران را به شورای حکام ارائه کردند.هدنبال ارائه پیشنویس قطعنامهای به شورای حکام آژانس از سوی قدرتهای غربی در انتقاد ازعدم همکاری تهران با این نهاد، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران روز سهشنبه نسبت به هرگونه «فشار سیاسی» بر جمهوری اسلامی هشدار داد.
محمد اسلامی در واکنش به تلاش کشورهای غربی برای تصویب قطعنامهای علیه جمهوری اسلامی در شورای حکام، گفت: «اگر قطعنامه دهند یا فشار سیاسی بیاورند، قطعاً عکسالعمل نشان میدهیم.»
به گفته او، فعالیتهای هستهای ایران «در چارچوب قانون ملی، در چارچوب پادمان و انپیتی است.»
به گفته آقای اسلامی «اگر گزارش آنها مغایرتی [ نشان] میدهد به دلیل این است که آنها در برجام به تعهدات عمل نکردند که لازم است به تعهدات خود برگردند ما هم تعهدات خود را انجام میدهیم».
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز دوشنبه در آغاز نشست شورای حکام این نهاد گفت بهرغم سفر ماه گذشتهاش به تهران «عمیقا متاسف است» که ایران هنوز تصمیم خود را در مورد جلوگیری از حضور بازرسان مجرب آژانس لغو نکرده است.رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی گفت که این آژانس خواستار نصب سیستمهای نظارت و راستیآزمایی بیشتر در ایران است.
گروسی در نشست فصلی شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی با اشاره به اینکه آژانس باید توان دسترسی به تاسیسات هستهای ایران را داشته باشد، گفت: «ایران باید در مورد برنامه هسته ای خود شفافیت بیشتری نشان دهد.»
او در ادامه گفت که «به دلیل ممنوعیت اعمال شده در بازدید از تاسیسات هستهای ایران، امکان تهیه گزارش در باره سانتریفیوژها در این کشور وجود ندارد.»