خبرگزاری رویترز به نقل از یک دیپلمات ارشد که نامش را اعلام نکرد گزارش داد که جمهوری اسلامی به آژانس بینالمللی انرژی اتمی پیشنهاد داده است که ذخایر اورانیوم غنیشده تا ۶۰ درصد خود را در حدود ۱۸۵ کیلوگرم نگه دارد، مشروط بر اینکه قطعنامهای علیه تهران در شورای حکام آژانس صادر نشود.
این در حالی است که در دو گزارش فصلی آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره برنامه هستهای ایران تصریح شده است که ذخایر اورانیوم غنیشده ایران با خلوص تا ۶۰ درصد به شکل هگزافلوراید اورانیوم (UF6) به میزان ۱۷.۶ کیلوگرم افزایش یافته و به ۱۸۲.۳ کیلوگرم رسیده است.
بر اساس تعریف آژانس، حدود ۴۲ کیلوگرم اورانیوم غنیشده تا ۶۰ درصد، در صورت غنیسازی بیشتر، بهطور تئوریک برای ساخت یک بمب هستهای کافی است.خبرگزاری رویترز روز سهشنبه ۲۹ آبان گزارش داد که دو گزارش فصلی آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره برنامه هستهای ایران را که به کشورهای عضو شورای حکام داده شده، دیده و بررسی کرده است.
پیشنهاد تهران برای محدود نگه داشتن ذخیره اورانیوم غنیشده با غلظت ۶۰ درصد در حدود ۱۸۵ کیلوگرم به معنای آن است که طبق معیارهای آژانس، جمهوری اسلامی اورانیوم لازم برای ساخت دستکم چهار بمب اتمی را در اختیار دارد.
پیشنهاد جمهوری اسلامی، در عین حال میتواند به معنای تهدید تلویحی کشورهای غربی و آژانس بینالمللی باشد که در صورت صدور قطعنامهای علیه تهران، فرآیند غنیسازی اورانیوم با غلظت ۶۰ درصد و یا حتی بیشتر شتاب بیشتری خواهد گرفت.طبق گزارش آژانس، در این گفتگوها که در هفته گذشته در نشستهایی در سطح بالا میان مقامات ایرانی و آژانس صورت گرفته، «امکان عدم گسترش بیشتر ذخایر اورانیوم غنیشده تا ۶۰ درصد»، که سطحی نزدیک به درجه ۹۰ درصد تسلیحاتی است، مطرح شده است.
در گزارش سهماههای که به اعضای آژانس بینالمللی انرژی اتمی ارائه شده، آمده است که آژانس تایید کرده ایران اقداماتی مقدماتی را در جهت «متوقف کردن افزایش ذخایر اورانیوم غنیشده تا ۶۰ درصد» آغاز کرده است.
در این گزارش آمده است: «در تاریخ ۱۶ نوامبر (۲۶ آبان)، آژانس تأیید کرد که ایران اقدامات مقدماتی برای متوقف کردن افزایش ذخایر اورانیوم غنیشده تا ۶۰ درصد را آغاز کرده است» و همچنین: «انتظار میرود مبادلات بین آژانس و ایران در این راستا ادامه یابد.»
این مذاکرات در جریان سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به ایران صورت گرفت و نشان میدهد که جمهوری اسلامی ممکن است آماده انجام مصالحههایی در برنامه هستهای خود باشد و به کاهش تنشها با غرب بپردازد، بهویژه که در این میان خود را برای بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید نیز آماده میکند.بر پایه این گزارش محرمانه که برخی رسانههای غربی بخشهایی از آن را منتشر کردهاند، ایران پیشنهاد تازه خود را مشروط به آن کرده است که قدرتهای غربی از فشار برای تصویب قطعنامهای علیه ایران در جلسه این هفته ۳۵ کشور عضو شورای حکام، به دلیل عدم همکاری با نهاد نظارت هستهای سازمان ملل، دست بردارند.
ایران در ماههای اخیر ذخایر اورانیوم غنیشده خود را افزایش داده و به بیش از ۳۲ برابر حد تعیینشده در برجام رسانده است. ذخایر این اورانیوم تا تاریخ ۲۶ اکتبر (۵ آبان) به ۶۶۰۴.۴ کیلوگرم رسید که افزایشی برابر ۸۵۲.۶ کیلوگرم از زمان گزارش سهماهه قبلی در ماه اوت را نشان میدهد.این گزارش در آستانه جلسه شورای حکام آژانس منتشر میشود، جایی که قدرتهای اروپایی با حمایت ایالات متحده خواستار محکومیت ایران به دلیل عدم همکاری کافی با نهاد نظارت هستهای سازمان ملل هستند.هرگونه تلاش برای کاهش بحران هستهای در این هفته با چالشی جدید روبهرو خواهد شد، زیرا انتظار میرود که کشورهای اروپایی امضاکننده توافق هستهای ۲۰۱۵، یعنی آلمان، فرانسه و بریتانیا، در نشست آژانس، قطعنامهای در محکومیت عدم همکاری تهران با این نهاد مطرح کنند.
پیشنویس قطعنامهای که بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایالات متحده از آن حمایت میکنند، ایران را محکوم خواهد کرد و همچنین وظیفهای را برای صدور «گزارش جامع» درباره فعالیتهای هستهای ایران به آژانس محول خواهد کرد.
هدف این است که ایران تحت فشار قرار گیرد تا به میز مذاکره بازگردد و در مورد محدودیتهای جدید بر فعالیتهای هستهای خود توافق کند.
ایران تهدید کرده که اگر مورد سرزنش قرار گیرد، پاسخ خواهد داد و این ممکن است به افزایش فعالیتهای هستهای منجر شود.
چشمانداز بازگشت سیاست «فشار حداکثری»
در دوره اول ریاستجمهوری ترامپ، او کشورش را از برجام خارج کرد و همچنین تحریمهای فلجکنندهای را علیه ایران اعمال کرد که باعث ایجاد یک دوره تنش و سرسختی طولانیمدت میان ایران و ایالات متحده شد. رئیسجمهور منتخب آمریکا از قرار این بار نیز افرادی با دیدگاههای سختگیرانه نسبت به ایران را برای پستهای عالی خود انتخاب کرده و انتظار میرود که نسخهای شدیدتر از کمپین «فشار حداکثری» خود را پس از ورود به کاخ سفید دنبال کند.
ایران در پاسخ به خروج ترامپ از برجام، فعالیتهای هستهای خود را افزایش داد که موجب نگرانیهایی درباره نزدیک شدن این کشور به توانایی ساخت سلاح هستهای شده است. این کشور اکنون بیشتر از دوسال است که اورانیوم را تا خلوص ۶۰ درصد غنیسازی میکند و بهگفته کارشناسان، اگر بخواهد مواد شکافپذیر کافی برای تولید حدود سه بمب هستهای در عرض چند هفته در اختیار دارد.
تهران بر این نکته تأکید میکند که برنامه هستهایاش صرفاً برای اهداف صلحآمیز است، اما مقامات جمهوری اسلامی در ماههای اخیر هشدار دادهاند که در صورت مواجهه با تهدیدی واقعا موجود، ممکن است دکترین هستهای خود را بازبینی کنند.
تهدید بریتانیا
دفتر امور خارجه بریتانیا روز سهشنبه اعلام کرد که به شدت نگران افزایش ذخایر اورانیوم ایران است و افزود که این افزایش شامل «اورانیوم غنیشده با درصد بالا است که هیچ دلیل معتبر غیرنظامی برای آن وجود ندارد.»
دفتر وزارت امور خارجه بریتانیا در بیانیهای گفت: «ذخایر اورانیوم ایران آن را به شدت به ساخت مواد شکافتپذیر که میتواند برای سلاح هستهای استفاده شود نزدیک میکند و این برای کشوری که برنامه سلاح هستهای ندارد بیسابقه است».
دولت بریتانیا در این بیانیه همچنین گفته است: «ما همچنان متعهد به اتخاذ هر گام دیپلماتیکی برای جلوگیری از توسعه سلاحهای هستهای در ایران هستیم، از جمله از طریق اقدام به بازگشت فوری اگر لازم باشد.»
«چرخه خطرناک»
روزنامه فایننشال تایمز به نقل از علی واعظ، کارشناس ایران در اندیشکده گروه بحران نوشت که تهران پیشنهادی به کشورهای اروپایی ارائه داده بود مبنی بر اینکه غنیسازی اورانیوم تا ۶۰ درصد را متوقف کند و ذخایر سوخت غنیشده خود را کاهش دهد.
اما کشورهای موسوم به ای۳ این پیشنهاد را رد کردند، زیرا از عدم همکاری ایران با بازرسی آژانس از فعالیتهای هستهای گذشته در سه سایت اعلامنشده که به برجام ارتباطی ندارد، ناامید هستند.
واعظ افزود که کشورهای ای۳ همچنین «به نوعی عجله دارند تا با دولت ترامپ آینده رابطه برقرار کنند»، اما او نسبت به خطر ایجاد یک چرخه جدید از تشدید تنشها هشدار داد.
وی گفت: «این پیشدرآمدی است بر آنچه که خواهد آمد، ایران سیگنال میدهد که آماده انجام مصالحه است اگر طرف مقابل به فشار نپردازد، اما اگر این کار را بکند، ایران نیز سرسختی خواهد کرد». او این روند را یک «چرخه خطرناک» دانست.کشورهای ای۳ با تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هستهای شش سال پیش مخالف بودند و تلاش کردند که این توافق را با ایران زنده نگه دارند.
اما این تلاشها ناکام ماند و هر طرف دیگری را به دلیل شکست این تلاشها مقصر دانست. قدرتهای اروپایی از آن زمان به دلیل فعالیتهای گسترده هستهای ایران، فروش پهپادهای مسلح به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، و تهدیدهای ایران علیه شهروندان اروپایی، خشمگین شدهاند.
تنشها با غرب از زمان حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ که منجر به درگیریهای منطقهای با حضور شبهنظامیان مورد حمایت ایران شد، شدت گرفته است. تهران و اسرائیل همچنین برای اولین بار تبادل مستقیم موشکی داشتهاند.
مسعود پزشکیان در زمان انتخابات وعده داده بود برای حل بحران هستهای و رفع تحریمها با غرب وارد تعامل مجدد شود.