بروز نشان هایی از آغاز تقابل ایران و روسیه بر سر آینده سوریه

تابناک

بسیاری تحلیلگران بر این باورند، هر چقدر آمریکا و روسیه در سوریه به توافقاتی در این بحران دست یابند، به همان اندازه، امکان بروز اختلاف و شکاف میان تهران-دمشق نیز دوچندان می شود؛ اختلافاتی که به نظر می رسد، در حال نمایان شدن هستند. با این حال، به رغم اینکه ممکن است اختلافاتی میان دو کشور در بحران سوریه باشد، این اختلافات پیش از آنکه در صحنه میدانی و سیاسی بروز کنند، باید با مذاکره مقامات مسکو و تهران حل و فصل شوند. گویا حل اختلافات موجود به نفع دو طرف باشد. این مسأله بیش از هر چیز به روس ها مربوط می شود، چون آنها در حال گام برداشتن در مسیری هستند که بیش از پیش تهران را نگران کرده است.

بسیاری تحلیلگران بر این باورند، هر چقدر آمریکا و روسیه در سوریه به توافقاتی در این بحران دست یابند، به همان اندازه، امکان بروز اختلاف و شکاف میان تهران ـ دمشق نیز دوچندان می شود؛ اختلافاتی که به نظر می رسد، در حال نمایان شدن هستند.

به گزارش «تابناک»، در همین زمینه، خبرگزاری روسی اسپوتنیک در مطلبی به تضاد منافع و اهداف ایران و روسیه در آینده بحران سوریه پرداخته و از چشم انداز متفاوت این دو کشور در بحران سوریه سخن گفته است.

در این مطلب آمده است: همان طور که بحران سوریه وارد مرحله ای تازه برای حل و فصل و توافقات سیاسی شده است، اختلافات جدی نیز میان اتحادها و ائتلاف های موجود، در حال ظهور است، به ویژه ایران و روسیه که چشم انداز متفاوتی در مورد آینده بحران و توافقات آن دارند.

وضعیت در سوریه با گسترش آتش بس و مناطق کاهش تنش توافق شده میان روسیه، آمریکا و اردن در حال تغییر است. به نظر می رسد، بحران سوریه به آرامی در حال حرکت به سوی مرحله توافق و حل و فصل سیاسی است. در این راستا، جناح های مختلف درگیر در بحران احتمالا دیدگاه متفاوتی در مورد وضعیت فعلی و آینده این کشور جنگ زده داشته باشند.

در همین زمینه، «ولادیمیر ساژین»، پژوهشگر ارشد «مؤسسه شرق شناسی آکادمی علوم روسیه» بر این عقیده است که این اختلاف ها همین حالا هم بین ایران و روسیه به عنوان دو متحد در بحران سوریه بروز کرده است.

ساژین در مصاحبه با اسپوتنیک گفته است: «در حالی که مسکو و تهران پیش از این همکاری نزدیکی در حمایت از دولت قانونی سوریه داشتند، اکنون اختلاف های آشکاری میان دیدگاه های مسکو و تهران درباره آینده سوریه و نقش هر کشور به چشم می خورد. روسیه و ایران اهداف تاکتیکی مشترکی دارند، اما در چشم انداز استراتژیک، هیچ اشتراکی میان آنها نیست».

به باور ساژین روسیه می خواهد، سوریه یک کشور سکولار باشد که در آن اقلیت ها و گروه های مذهبی، از حقوق مساوی برخوردار باشند. در مقابل، ایران در جستجوی حکومتی است که قدرت حق رأی برای ایران در سیاست سوریه فراهم کند و نفوذ تهران در منطقه را در هلال شیعه ایران- عراق- سوریه- لبنان گسترش دهد. ایران خواهان یک مسیر تدارکاتی است که حمایت های مالی و نظامی آن از گروه های هوادار ایران، به ویژه حزب الله را تضمین کند.

ساژین تأکید می کند، به رغم این واقعیت که نقش حزب الله در سوریه در حال کاهش است، این سازمان به عنوان ابزار اصلی برای نفوذ ایران در منطقه خواهد ماند.

مسکو بارها پیشنهاد کرده تا گروه های مسلح شیعه در ارتش سوریه و زیر فرماندهی واحد ادغام شوند، اما این پیشنهاد همواره رد شده است.

ساژین می گوید: «البته که تهران نمی خواهد اهرمش در مقابل دمشق را از دست بدهد. به علاوه، ایران می خواهد چنین ابزار قدرتمندی را در مناطقی از سوریه که برای منافعش حیاتی می داند، حفظ کند».

بروز نشان هایی از آغاز تقابل ایران و روسیه بر سر آینده سوریه
از آنجا که منافع روسیه در سوریه چند بعدی است، مسکو برای ادامه روابط عادی با تمام طرف های درگیر، از جمله با دشمنان اصلی ایران، یعنی عربستان و اسرائیل، تلاش می کند.

ارزیابی مسکو از سیاست تهران در سوریه مبهم است. روشن است که روسیه از تلاش تهران برای تحمیل خواسته هایش بر دمشق و ایجاد پایگاهی سیاسی و ایدئولوژیک برای گسترش بیشتر نفوذ شیعیان در منطقه خشنود نیست.

چنین سیاستی بی ثبات کننده است و می تواند به آغاز درگیری میان ایران و اسرائیل و میان ایران و کشورهای عرب منجر شود. این سناریویی در خدمت منافع روسیه در منطقه نخواهد بود. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این مسأله، علت اصلی بروز رقابت روسیه و ایران در سوریه است.

به رغم تحلیل و تفسیر این محقق روس باید به چند نکته توجه کرد؛

نخست؛ به نظر می رسد نکته ای که این محقق روس بدان توجه نکرده، این است که هنوز چشم انداز مشخصی در مورد آینده بحران سوریه وجود ندارد که ایران و روسیه بخواهند بر سر آن درگیر شوند. در واقع، هرچند شاید اختلافاتی میان دو کشور در زمینه های مختلف باشد، این دو کشور تا زمانی که فضای بحران در سوریه به همین صورت تداوم داشته باشد، همکاری آن ها نیز به احتمال زیاد پایدار خواهد ماند.

دوم؛ نکته مهم دیگر آنکه بعید به نظر می رسد اختلاف میان ایران و روسیه در سوریه به صورت عمده ای بر سر ساختار حکومت سکولار یا اسلامی در این کشور نیست. کما اینکه دولت بشار اسد نیز به رغم اینکه یک دولت سکولار بوده، مورد حمایت ایران و تا حدودی نیز در محور مقاومت قرار داشته است. در واقع به نظر می رسد اگر قرار باشد اختلافاتی بروز پیدا کند، اختلافات دیگری هستند که می توانند تأثیرات بیشتری از نوع ساختار سیاسی داشته باشند و صرفا منحصر در سکولار یا غیر سکولار بودن ساختار سیاسی نیست.

سوم؛ اینکه ارزیابی مسکو از سیاست تهران در سوریه مبهم است و شاید درست باشد؛ اما برعکس این ماجرا نیز صادق است. در واقع ارزیابی تهران از سیاست های مسکو در سوریه نیز مبهم بوده است. این مسأله بیش از هر چیز ناشی از اقدامات و توافقات روسیه در سوریه بدون در میان گذاشتن جزئیات آن با تهران بوده است.

در نهایت اینکه، به رغم اینکه ممکن است اختلافاتی میان دو کشور در بحران سوریه باشد، این اختلافات پیش از آنکه در صحنه میدانی و سیاسی بروز کنند، باید از طریق مذاکره مقامات مسکو و تهران حل و فصل شوند. به نظر می رسد، حل اختلافات موجود به نفع دو طرف باشد. این مسئله بیش از هر چیز به روس ها مربوط می شود؛ چون آن ها در حال گام برداشتن در راهی هستند که بیش از پیش تهران را نگران کرده است.