روزنامه والاستریت ژورنال در گزارشی خبری و تحلیلی میگوید درحالیکه جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۴ با بحران شدید اقتصادی در داخل و شکستهایی در خاورمیانه روبهرو شد و در موقعیتی بسیار ضعیف قرار دارد، سال جدید میلادی نیز سال سختی برای آن خواهد بود، چرا که با رویارویی با دولت جدید دونالد ترامپ مواجه میشود.
طبق گزارش این روزنامه معتبر آمریکایی، که روز یکشنبه ۱۶ دی منتشر شده است، دولت جدید ایالات متحده به ریاست جمهوری دونالد ترامپ برنامه دارد بهعنوان بخشی از تلاش تهاجمی خود برای مهار حمایت حکومت مذهبیون در ایران از گروههای شبهنظامی در خاورمیانه، تحریمها علیه جمهوری اسلامی را افزایش دهد.
تیم دونالد ترامپ، رئیسجمهوری منتخب آمریکا، پیش از روی کار آمدن رسمی او در اول بهمن (بیستم ژانویه) همچنین در حال بررسی گزینههایی، از جمله گزینه حملات هوایی، است تا مانع از ساخت سلاح هستهای از سوی جمهوری اسلامی ایران شود.
والاستریت ژورنال مینویسد اقتصاد جمهوری اسلامی ایران همین الان تحت تأثیر مدیریت نادرست، فساد، و تحریمهای موجود فلج شده است. کمبود برق باعث تعطیلی ادارات دولتی، مدرسهها و دانشگاهها شده و تولید محصول در دهها کارخانه مختل شده است. در عین حال، تهدید نظامی جمهوری اسلامی با حملات اسرائیل به متحدانش مانند حزبالله در لبنان، به حماس در غزه، به «رژیم فروپاشیده اسد در سوریه» و به بخش بزرگی از سامانههای دفاع هوایی در ایران، کمرنگ شده است.
وال استریت ژورنال مینویسد مشکلات جاری جمهوری اسلامی بزرگترین چالش برای رهبران آن از سال ۲۰۲۲ محسوب میشود، زمانی که این کشور با ناآرامیهای گستردهای مواجه شد که کشتهشدن مهسا امینی در بازداشت «گشت ارشاد» نیروی انتظامی جرقه آن را زد.
درحالیکه اعتراضات به وضعیت اقتصادی رو به وخامت ایران همچنان محدود است، حکومت به نظر میرسد اکنون نسبت به ناآرامیها آسیبپذیرتر شده است.
بحران اقتصادی خطر ناآرامیهای اجتماعی را افزایش داده است و موجب نگرانی مقامات جمهوری اسلامی ایران شده است. بازاریان در اعتراض به تورم سرسامآور تجمع کردهاند، درحالیکه بازنشستگان و کارگران نفت نیز به دلیل تأخیر یا کاهش حقوق خود اعتراض کردهاند.
ارزش پول ملی ایران که بهعنوان شاخص احساسات اقتصادی شناخته میشود، در پایان سال ۲۰۲۴ به پایینترین سطح خود، یعنی ۸۲۱,۵۰۰ ریال، در برابر هر دلار آمریکا رسید، که نسبت به ابتدای سال میلادی ۴۰ درصد کاهش داشت.
بر اساس گزارش بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی سرانه نیز از سال ۲۰۱۲ میلادی، یعنی زمانی که تحریمها علیه برنامه هستهای جمهوری اسلامی تشدید شد، به شدت، یعنی ۴۵ درصد، کاهش یافت و سال گذشته میلادی به ۴ هزار و ۴۶۵ دلار و ۶۰ سنت رسید.
بازاریان کفش فروشها و دیگر فروشندگان در بازار بزرگ تهران چند روز پیش، در اواخر سال میلادی ۲۰۲۴، اعتصاب نادری در اعتراض به تورم بالا برگزار کردند. در ویدیوهایی که اتحادیههای تجاری ایرانی در شبکههای اجتماعی منتشر کردند، برخی از آنها میگفتند: «نترسید، تعطیل کنید.»
اعتراضات اقتصادی در حال گسترش به صنایع مختلف در سراسر کشور ایران است. پرستاران و کارکنان ارتباطات به دلیل تأخیر در پرداخت حقوق خود اعتراض کردهاند. به گزارش یکی از اتحادیههای معلمان، معلمان بازنشسته نیز در هفتههای اخیر مقابل مجلس شورای اسلامی به تأخیر در پرداختهای رفاهی اعتراض کردهاند.
این نارضایتی به بخش نفت، حیاتیترین صنعت کشور و بزرگترین منبع ارز خارجی آن، نیز گسترش یافته است. بر اساس گزارش رسانههای دولتی و اتحادیههای تجاری ایرانی، کارگران پتروشیمی آبادان، یکی از بزرگترین تأسیسات کشور، در اعتراض به سه ماه پرداخت نشدن حقوق خود اعتراض کردهاند.
وال استریت ژورنال مینویسد اعتراضات در ایران بهطور فزایندهای سیاسی شده و برخی افراد «رژیم» را به تمرکز بیشازحد بر دستور کار ایدئولوژیک جمهوری اسلامی و بیتوجهی به اقتصاد متهم کردهاند. روی یک پارچهنوشتی که بازنشستگان معترض در شهر اهواز حمل میشد، نوشته بود: «جنگافروزی کافیه، سفره ما خالیه».
روی پارچهنوشته دیگری که تصویری از آن را اتحادیه آزاد کارگران ایران، یک گروه متشکل از اتحادیههای مختلف اصناف، اواخر دسامبر منتشر کرد دیده شده که نوشته شده است حجاب را رها کنید و به فکر ما کارگران باشید.
بحران انرژی نیز به دلیل سالها سوءمدیریت و کمبود سرمایهگذاری از سوی جمهوری اسلامی، شدت گرفته است.
در ماه گذشته میلادی به دلیل کمبود در عرضه برق و گاز طبیعی، بر اساس گزارش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تأسیسات صنعتی تنها با ۴۱ درصد ظرفیت خود تولید میکردند.
این اتاق اعلام کرد کاهش تولید میان عرضهکنندگان مرغ و گوشت، امنیت غذایی کشور را تهدید میکند.
مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی، به تازگی گفته که دولت با تشویق کسبوکارها و خانوارها به کاهش هدررفت گاز طبیعی و برق و همچنین مقابله با قاچاق سوخت، در حال «رسیدگی» به کمبود انرژی است.
در بخشی از گزارش روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال به نقل از خبرگزاری کار ایران، ایلنا، آمده است که بحران انرژی در ایران ۲۲ کارخانه سیمان را تعطیل کرده و تولید دارو را کند کرده است.
علی قلی ایمانی، رئیس انجمن ملی گندمکاران (رئیس بنیاد توانمندسازی گندم کاران)، نیز روز چهارشنبه به روزنامه اقتصادی تجارتنیوز گفت با خاموش شدن پمپهای آب و ایجاد اختلال در تأمین کودهای وابسته به گاز طبیعی پیشبینی میشود مشکلات مربوط به برق برداشت محصولات کشاورزی ایران را امسال مختل کند.
«کارخانهها در حال تجربه یک رکود عمیق هستند»، این سخن را محمود نجفیعرب، رئیس اتاق بازرگانی که نماینده برخی از بزرگترین شرکتهای جمهوری اسلامی ایران است، در بیانیهای که در وبسایت اتاق منتشر شد، اعلام کرد. او افزود: فعالیتهای این بنگاهها با وضعیت فعلی نمیتواند از نظر اقتصادی سودآور باشد.
بحران انرژی تورم را که به گفته بانک مرکزی کشور در ماه نوامبر با نرخ سالانه ۳۷ درصد جریان داشت تشدید کرده است. محصولات غذایی بیشترین آسیب را دیدهاند. بر اساس اعلام مرکز آمار ایران در روز پایانی سال ۲۰۲۴، در سه سال گذشته میلادی، قیمت گوشت پنج برابر و قیمت سیبزمینی بیش از دو برابر شده است.
بر اساس گزارش اتاق بازرگانی، در مقایسه با ۱۸ میلیون نفری در سال ۲۰۱۷ زیر خط فقر بودند اکنون حدود ۳۲ میلیون ایرانی یعنی بیش از یکسوم جمعیت کشور زیر خط فقر زندگی میکنند.
وضعیت ناگوار اقتصادی، رهبران جمهوری اسلامی را نگران کرده است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ۱۰ دی (۳۰ دسامبر) درباره ناآرامیهای بیشتر و اعتراضات هشدار داد و از آنچه تلاشها برای به تصویر کشیدن نظام بهعنوان ناکارآمد و ایجاد هراس در جامعه خواند، انتقاد کرد.
جمهوری اسلامی اکنون روی متحدان عراقی و یمنی خود حساب میکند تا اسرائیل را تهدید کنند. اما پایگاههای آنها فاصله زیادی با اسرائیل دارند که اثربخشی این گروهها را محدود میکند.
این وقایع، به حکومت ایران جای مانوور بسیار محدودتری در آستانه آنچه ممکن است یک نبرد بزرگ با ترامپ باشد، داده است.
شکستهای سال گذشته جمهوری اسلامی نگرانیهایی را برانگیخته که ممکن است آن حکومت برنامه هستهای خود را تسریع کند تا مقداری از بازدارندگی در برابر حملات خارجی بازگرداند.
اما به نوشته وال استریت ژورنال، ترامپ همچنین در حال بررسی راههایی برای جلوگیری از توانایی تهران در ساخت سلاح هستهای است، از جمله این راهها حملات پیشگیرانه احتمالی میتواند باشد که با سیاست دیرینه واشنگتن برای مهار جمهوری اسلامی از طریق دیپلماسی و تحریمها در تضاد است.
در مواجهه با چشمانداز تحریمهای تازه، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، عباس عراقچی، روز جمعه گفت تهران آماده است مذاکرات هستهای را در ازای رفع تحریمها «بدون تأخیر» از سر بگیرد. نوامبر گذشته او همچنین گفته بود که پیشرفت برنامه هستهای جمهوری اسلامی نشان میدهد این حکومت میتواند با هرگونه محدودیت جدید مقابله کند.