اگرچه مردم ایران در طول سالهای گذشته با کمبود یا قطعی برق بیگانه نیستند اما صاحبان صنایع نمیتوانند زمانی بدتر از زمان فعلی را به یاد بیاورند که قطعی پیاپی برق باعث توقف روند تولید کارخانههایشان شده است.
امین سمیعیپور، یک فعال اقتصادیِ ۴۲ ساله ایرانی در گفتگو با «بلومبرگ» با ابراز نگرانی از تأثیر قطعی برق بر کسبوکارها، پیشبینی کرد که این مشکلات در آینده بیشتر خواهند شد.
از ماه نوامبر، شرکتها و صنایع مادر و راهبردی تا ۲ روز در هفته با محدودیتهای مصرف انرژی تحمیلشده مواجه بودند، زیرا شبکه برق ایران به دلیل قدیمی بودن و فرسودگی، و همچنین فشارهای ناشی از تحریمهای بینالمللی و کمبود سرمایهگذاری خارجی دچار مشکل شده است.
کمبود یا قطعی برق در ایران و اثرات زنجیرهای و بلندمدت آن بر اقتصاد این کشور در حالی است که دونالد ترامپ، رئیس جمهور جدید آمریکا وعده «فشار حداکثری» بر تهران را داده است.این وضعیت در حالی است که تولیدکنندگان ایرانی پیش از این نیز با مجموعهای از چالشها مانند تحریمها، تورم ۳۰ درصدی و سقوط ارزش پول ملی مواجه بودند.
عبدالکریم معصومی، فروشنده ۳۶ ساله مواد شیمیایی سورن نیزبا ابراز بدبینی نسبت به آینده اقتصاد ایران، به بلومبرگ گفت که با این روند به کوچک کردن کسبوکارش و حتی تعطیل کردن آن فکر کرده است.
کمبود یا قطعی برق فقط تهدیدی برای ثبات و بقای شرکتها و صنایع مادر نیست بلکه برای کل نظام سیاسی ایران نیز بحرانساز است. اقتصاد یکی از ستونهای اصلی مشروعیت هر نظام سیاسی و قدرت آن است، و ضعف در این حوزه، بهویژه در بخشهای کلیدی آن مانند انرژی و تولید، میتواند اعتماد عمومی را کاهش داده و پایههای حاکمیت را تضعیف کند.
در سالهای گذشته، حاکمان ایران با سطح بیسابقهای از نارضایتی عمومی مواجه شدهاند، و این آسیبپذیری با کاهش سریع نفوذ منطقهای آنها پس از جنگهای اسرائیل در غزه و لبنان و تغییر حکومت سوریه تشدید شده است.
حتی پس از توافق آتشبس میان اسرائیل و حماس، احتمال درگیری مستقیم اسرائیل با ایران همچنان وجود دارد. اگر ایران با حمله نظامی به بخشهای حیاتی شبکه برق، تأسیسات هستهای یا دیگر زیرساختهای کلیدی خود مواجه شود، تحریمها مانعی جدی برای ترمیم و بازسازی آنها خواهد بود.
بر اساس برآورد اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، قطعیهای برق در این کشور، روزانه حدود ۲۵۰ میلیون دلار به اقتصاد کشور خسارت وارد میکند.
خبرگزاری دولتی ایران در گزارشی درباره تأثیر بحران انرژی بر صنایع کلیدی ایران نوشت حدود ۴۰ درصد از ظرفیت تولید فولاد بدون استفاده مانده است. این خبرگزاری همچنین خبر داد که تأمین گاز طبیعی به دستکم ۱۲ واحد پتروشیمی متوقف شده و جریان گاز به بخش سیمان ۸۰ درصد کاهش یافته است.بنا بر دادههای اتاق بازرگانی ایران، شاخص مدیران خرید به مدت ۹ ماه متوالی کاهش یافته است. این کاهشها به قطعیهای برق نسبت داده شده است.
بانک جهانی پیشبینی کرده است که رشد تولید ناخالص داخلی تا سال ۲۰۲۷ به نصف برسد. همچنین پیشبینی میشود رشد صادرات به شدت کاهش یابد.
دانیال رحمت، تحلیلگر مستقل مستقر در تهران درگفتگو با بلومبرگ بر این نظر است که «بحران انرژی ایران بخشی از یک فروپاشی اقتصادی وسیعتر و مشابه اثر دومینو است، بهگونهای که شکست در یک بخش باعث ایجاد تأثیرات زنجیرهای در سایر بخشها میشود.»
مصرف برق در ایران از سال ۲۰۰۵ بیش از دو برابر شده است و برخی بر این نظرند که یارانههایی که برای گاز پرداخت میشود باعث تشویق شهروندان برای مصرف بیشتر شده است.
این در حالی است که ظرفیت جدید تولید برق در ایران با سرعت لازم پیش نرفته است، زیرا سرمایهگذاران خارجی میخواهند از برخورد با تحریمهای واشنگتن علیه تهران جلوگیری کنند.
در ماه ژانویه، عباس علیآبادی، وزیر نیرو ایران هشدار داد که کسری برق در این کشور احتمالاً تا نیمه سال میلادی به ۲۵ هزار مگاوات افزایش خواهد یافت، و این در حالی است که در میزان این کسری در تابستان گذشته حدود ۲۰ هزار مگاوات بود.
او همچنین گفت که دولت ایران ۱۴ پروژه کوتاهمدت را برای تابستان برنامهریزی کرده است. آقای علیآبادی در این خصوص به تمرکز بر واحدهای نفتی، کاهش محدودیتهای شبکه و افزایش ظرفیت انرژی تجدیدپذیر اشاره کرد.
ایران دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان را دارد، اما در استخراج آنها با مشکلاتی مواجه است. رضا پدیدار، نائب رئیس فدراسیون صنعت نفت ایران، گفت که این کشور روزانه دستکم ۲۰۰ میلیون متر مکعب کسری گاز دارد. این مقدار تقریباً معادل مصرف متوسط روزانه آلمان است.
بهدلیل اختلافات مالی و چندین دوره تحریمهای هرچه شدیدتر، فاز اصلی میدان گازی پارسجنوبی ۱۸ سال طول کشید تا به پایان برسد.
شرکت فرانسوی «توتال» دو بار تلاش کرد تا به توسعه این میدان گازی کمک کند، اما پس از آن انصراف داد و یک شرکت داخلی مسئولیت تکمیل این پروژه را بر عهده گرفت.
انرژیهای تجدیدپذیر عملاً در ایران وجود ندارند. بنا به گزارش خبرگزاری دولتی شانا، بیش از ۹۲ درصد از انرژی ایران از نفت و گاز تأمین میشود، در حالی که این رقم در سطح جهانی ۶۰ درصد است.
یک نیروگاه هستهای با ظرفیت هزار مگاوات در سواحل بوشهر در حال فعالیت است و پیشبینی میشود دیگر نیروگاهی که در استان خوزستان در حال ساخت است، روزانه ۳۰۰ مگاوات برق تولید کند.
از زمان خروج واشنگتن از معاهده برجام به دستور دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا در سال ۲۰۱۸، ارزش ریال در برابر دلار به شدت تضعیف شد و حدود ۹۰ درصد از ارزش خود را در بازار آزاد از دست داد.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
همچنین گزارشها از ایران از گسترش اعتصابات و اعتراضات در این کشور در سالهای گذشته حکایت دارند.
یک مقام وزارت نفت ایران در ماه نوامبر گفت که بدون کاهش تحریمها، کسری انرژی احتمالاً بیشتر خواهد شد. ایران برای مقابله با کمبودها به حدود ۱۵ میلیارد دلار در سال تا سال ۲۰۲۹ نیاز دارد.
بلومبرگ در تاریخ ۱۶ ژانویه در گزارشی خبر داده بود که مشاوران کلیدی دونالد ترامپ در حال طراحی بسته تحریمی جدید علیه ایران هستند که بازیگران اصلی صنعت نفت این کشور را هدف قرار میدهد. این تحریمها ممکن است از ماه آینده میلادی اجرایی شوند.
انعقاد یک توافق جدید با ترامپ از اولویتهای مسعود پزشکیان، رئیسجمهوری ایران است که این موضوع را کلیدی برای بهبود وضعیت اقتصادی کشورش میداند.
با توجه به این موضوع و دور سوم مذاکرات ایران با بریتانیا، فرانسه و آلمان در ماه ژانویه، آقای معصومی ابراز امیدواری کرد که با سیاستهای جدید دولت ایران، وضعیت بهبود یابد.