
استقبال پر زرق و برق کشورهای حاشیه فارس از ترامپ و قراردادهای چندصد میلیاردی رقبای دیرین منطقهای ایران با آمریکا، در بحبوحه بحران انرژی و کمآبی در ایران و اقتصاد رو به احتضار کشور، ایرانیان را دچار احساسات آمیختهای از خشم، حسرت و نارضایتی نسبت به اوضاع کنونی کشور کرده است.
همزمان که اخبار تلویزیون دولتی جمهوری اسلامی ایران به بحران انرژی و اعلامیههای دولت مبنی بر برنامه خاموشیهای چندساعته روزانه، تغییر ساعت کار مدارس به ۶ صبح و هشدار قطعی آب اختصاص داشت، شبکههای خبری ماهوارهای در حال پوشش کامل سفر دونالد ترامپ به عربستان سعودی، قطر و امارات عربی متحده به عنوان نخستین سفر رسمی او در دوره دوم ریاستجمهوری بودند و توسعه اقتصادی و انعقاد قراردادهای میلیاردی این کشورها با شرکتها و تجار تراز اول آمریکایی را نمایش میدادند.
مجید، برنامهنویس ۳۴ ساله ساکن تهران به نیویورکتایمز گفت: «ترامپ را میبینم که درباره قراردادهای تکنولوژی با عربستان سعودی، رقیب اصلیمان صحبت میکند، و با خود میگویم ما کجاییم، آنها کجا هستند؟ ما نگران گیر کردن در آسانسور هستیم، آنها تکنولوژی هوش مصنوعی میگیرند.»
سفر دونالد ترامپ به عربستان سعودی، قطر و امارات عربی متحده بازتاب گستردهای بین ایرانیان داشت. بسیاری در شبکههای اجتماعی و تالارهای گفتگوی مجازی گفتند که این سفر به وضوح نشان داد که توسعه ایران نسبت به همسایگان عربش چقدر عقب مانده است، و این عقبماندگی را ناشی از سوءمدیریت و ایدئولوژی حاکم میدانند.
حمید آصفی، تحلیلگر سیاسی در گفتگو با نیویورکتایمز گفت: «همه با حسرت درباره سفر دونالد ترامپ حرف میزنند، چون ما هم میتوانستیم مثل عربها باشیم. ما موقعیت جغرافیایی، منابع طبیعی و نیروی انسانی لازم را برای تبدیل شدن به قدرت اقتصادی بزرگ داریم. اما ایدئولوژی ضدآمریکایی و ضداسرائیلی رژیم ما را به این وضعیت رسانده است.»آقای آصفی افزود: «این سیلی بر صورت است.»
سفر دونالد ترامپ به خاورمیانه همزمان با مذاکرات هستهای تهران و واشنگتن انجام شد. آقای ترامپ در این سفر چندین بار گفت که به جای حمله نظامی به تاسیسات هستهای ایران، خواستار حصول توافق با تهران است. با این حال، رئیسجمهوری آمریکا همزمان از سیاستهای داخلی و منطقهای جمهوری اسلامی ایران به شدت انتقاد کرد.
آقای ترامپ روز سهشنبه در سخنرانی در «مجمع سرمایهگذاری سعودی-آمریکایی» در ریاض، پایتخت عربستان سعودی گفت: «دههها اهمال و سوء مدیریت ایران را درگیر خاموشیهای چندساعته کرده است، که مرتبا درباره آن میشنویم.»
او خطاب به رهبران و تجار عرب حاضر در این مجمع گفت: «درحالی که شما بیابانهای خشک را به زمینهای حاصلخیز تبدیل کردهاید، رهبران ایران مراتع سبز را به بیابانهای خشک تبدیل کردند.»
واکنش مقامات جمهوری اسلامی به اظهارات ترامپ
اظهارات دونالد ترامپ در این سفر با واکنش گسترده مقامات جمهوری اسلامی ایران روبرو شد. علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران روز شنبه گفت که برخی از اظهارات رئیسجمهوری آمریکا «سطح پایین» و «مایه سرافکندگی گوینده و ملت آمریکا» است و «اصلا لایق جواب دادن نیست». اما گفت که باید به «یکی دو جمله» از این اظهارات توجه کرد.
خامنهای گفت: «ترامپ گفت که میخواهد از قدرت برای صلح استفاده کند. دروغ گفت.»
علی خامنهای افزود: «رئیسجمهوری آمریکا به این کشورهای عربی الگویی را پیشنهاد میکند که به قول خود او، با این الگو، این کشورها بدون آمریکا ۱۰ روز هم نمیتوانند زندگی کنند. گفت که اگر آمریکا نباشد، آنها ۱۰ روز هم نمیتوانند خودشان را نگه دارند. حالا هم در معاملات خود، در رفتار خود همین الگو را مجددا به اینها ارائه میدهد و تحمیل میکند. جوری که اینها بدون آمریکا نتوانند زندگی کنند.»
رهبر جمهوری اسلامی ایران همچنین گفت: «مطمئنا این الگو شکستخورده است. به همت ملتهای منطقه، آمریکا از این منطقه باید برود و خواهد رفت.»
آقای خامنهای همچنین در واکنش به سخنان دونالد ترامپ که جمهوری اسلامی ایران را عامل بیثباتی در منطقه خوانده بود، بار دیگر رژیم اسرائیل را «نقطه مایه فساد، مایه جنگ، مایه اختلاف» در منطقه دانست.
علیاکبر ولایتی، مشاور ارشد سیاست خارجی علی خامنهای به نیویورکتایمز گفت که تهران به توسعه اقتصادی همسایگان عرب به دیده تهدید نمینگرد و اظهارات آقای ترامپ را «بیپایه و اساس» خواند.
آقای ولایتی که بر مذاکرات هستهای تهران و واشنگتن نظارت دارد گفت: «ایران کشوری مستقل، متکی به خود و قدرتمند است. اگر قدرت منطقهای ایران وجود نداشت، ایالات متحده و دیگر قدرتهای جهان بر مذاکره و حصول توافق با ما اصرار نمیکردند.»
با این حال بسیاری از ایرانیان و مقامات سابق جمهوری اسلامی ایران سخنان آقای ترامپ را نگرانکننده و رنجآور دانستند.
اسحاق جهانگیری، معاوناول سابق رئیسجمهوری ایران گفت: «زجر کشیدم، خجالت کشیدم وقتی که رئیسجمهوری آمریکا در عربستان سعودی ایران را خواست تعریف کند. یک تعریف غلطی که ایران آب ندارد، ایران برق ندارد، مدیریت ایرانی این است.»
آقای جهانگیری افزود: «ما قرار نبود حتی دشمنمان این قدر ظالمان بخواهد راجعبه ما قضاوت کند. ما میتوانستیم امروز قدرت اول منطقه باشیم. تحریمها نگذاشت، فشار آورد. در داخل کشور هم یک سری با شعار نگذاشتند.»
بحرانها در ایران تا حدی گسترده است که مقامات جمهوری اسلامی ایران دیگر توان کتمان یا کماهمیت جلوه دادن آنها را ندارند. علاوه بر مشکلات اقتصادی چون تورم افسارگسیخته، بحران انرژی دولت را مجبور به اتخاذ اقدامات شدید کرده است.
ساعات کاری همه ادارات دولتی، از جمله بانکها، به ۶ صبح تا ۱ بعد از ظهر کاهش یافته است. وزارت آموزشوپرورش نیز دستور داده که مدارس از ساعت ۶ صبح شروع به کار کنند. این اقدام واکنش منفی والدین و معلمان را در پی داشته است. آنها میگویند که کودکان نباید برای جبران کمبود برق، ساعت ۴ صبح از خواب بیدار شوند.
عبدالله باباخانی، کارشناس اقتصاد و انرژی ایران که در آلمان مستقر است، گفت: «در ایران، صنعت و اقتصاد مستقیما به وضعیت انرژی وابسته است.»
او افزود که در ایران امروز، با منابع عظیم انرژی هیدروکربنی، «با کمبودهای شدید ناشی از تحریمها و سوءمدیریت مواجه است.»
آقای باباخانی همچنین گفت که وضعیت کنونی اقتصادی ایران پایدار نیست و همین موضوع ضرورت توافق با آمریکا را بیشتر کرده است.
او نوشت: « از وضعیت انرژی، کارشناسان ناراضی، مردم ناراضی، مجلس ناراضی، دولت ناراضی، حتی ترامپ هم ناراضی. تغییرات که به خواست کارشناسان و مردم صورت نمی گیرد، چونکه مقام دولت بسیار بالاتر از مقام مردم و کارشناسان است، اما شاید بخواست ترامپ تغییراتی صورت بگیرد.»
صنعت ایران نیز از آسیبها در امان نمانده است. دولت روز چهارشنبه با ارسال پیامکی اعلام کرد که کارخانههای فولاد و سیمان کشور به مدت ۱۵ روز با قطع برق کامل روبرو میشوند.
در این پیامک آمده است: «پیرو مصوبه کارگروه مدیریت بهینه مصرف انرژی و ابلاغیه وزارت کشور که ساعتی قبل ابلاغ شد، مقرر است از فردا صبح ساعت هشت کلیه صنایع به مدت ۱۵ روز فعالیت ننمایند. میزان مصرف هر صنعت به میزان ۱۰ درصد مصرف عادی آن صنعت خواهد بود . بدیهی است عواقب عدم رعایت سهمیه ابلاغی بر عهده آن صنعت خواهد بود.»
انجمن ملی فولاد و سیمان این تصمیم را «غیرحرفهای و بسیار مخرب» خواند و خواهان مداخله رئیسجمهوری شد.