
کاخ سفید سهشنبه 13 خرداد به ایران هشدار داد که اگر پیشنهاد ارائهشده از سوی فرستاده ویژه آمریکا به خاورمیانه را نپذیرد، باید منتظر «عواقب وخیم» باشد. بر اساس بیانیه رسمی، استیون ویتکاف، طرحی جامع برای دستیابی به توافق هستهای به تهران ارسال کرده و حالا نوبت ایران است که تصمیم بگیرد.
همزمان، روزنامه «نیویورک تایمز» به نقل از منابع ایرانی و اروپایی گزارش داد که دولت ایالات متحده به ریاست دونالد ترامپ، پیشنهادی موقت به ایران ارائه کرده است؛ پیشنهادی که به تهران اجازه میداد غنیسازی محدود اورانیوم را ادامه دهد تا زمینه برای توافقی دقیقتر با قدرتهای جهانی فراهم شود.
از سوی دیگر، ده منبع مطلع از مقامهای سابق، دیپلماتها و تحلیلگران بر این باورند که موفقیت هر توافق جدید، در گرو حل ابهاماتی است که آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره برنامه هستهای ایران مطرح کرده است. بهویژه تعداد دقیق سانتریفیوژها، محل ساخت و نگهداری آنها و نبود امکان بازرسی سرزده در برخی سایتهای اعلامنشده، همچنان محل تردید است.
در همین حال، بازرسان آژانس سال گذشته هنگام بازدید از تاسیسات هستهای فردو با واقعیتی نگرانکننده روبهرو شدند. کامیونهایی حامل سانتریفیوژهای پیشرفته بدون اطلاع قبلی وارد سایت زیرزمینی جنوب تهران شده بودند. منبعی آگاه به «رویترز» گفت که ایران نصب صدها سانتریفیوژ IR-6 را به آژانس اعلام کرده بود، اما بازرسان هیچ اطلاعی از منشا این تجهیزات نداشتند.سخنگوی کاخ سفید میگوید استیو ویتکاف، نمایندهٔ ویژهٔ ترامپ در امور خاورمیانه، پیشنهاد مفصل و قابل قبولی به ایران ارائه کرده که رئیسجمهور امیدوار است تهران آن را بپذیرد.
کارولین لویت روز سهشنبه ۱۳ خرداد در جمع خبرنگاران تصریح کرد: «رئیسجمهور به وضوح موضع خود را در شبکهٔ تروث سوشیال اعلام کرد. این موضع اوست».
او افزود: «ویتکاف، پیشنهاد مفصل و قابل قبولی را به رژیم ایران ارائه کرده که رئیسجمهور امیدوار است آنها آن را بپذیرند. در غیر این صورت، با عواقب جدی روبهرو خواهند شد».
همزمان، وزارت خارجهٔ آمریکا اعلام کرد که کارزار فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی ایران با تمام قدرت ادامه مییابد.
دونالد ترامپ شامگاه دوشنبه در پستی کوتاه در شبکهٔ اجتماعی خود نوشته بود که «اتوپِن [ماشین امضا] باید خیلی وقت پیش جلوی “غنیسازی” ایران را میگرفت. طبق توافق احتمالی، ما اجازه هیچ گونه غنیسازی اورانیوم را نخواهیم داد!»
رئیسجمهور آمریکا این موضع را ساعاتی پس از آن بیان کرد که سایت اکسیوس در گزارشی مفصل نوشته بود پیشنهاد مکتوب ایالات متحده که به تهران ارسال شده است به ایران اجازه میدهد غنیسازی اورانیوم با غلظت پایین را در یک دورهٔ زمانی مشخص در خاک خود انجام دهد.
روزنامه نیویورک تایمز نیز روز سهشنبه گزارشی مشابه منتشر کرد و و به نقل از مقامهای نامعلوم ایرانی و اروپایی نوشت: «دولت دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، بهدنبال پیشنهاد یک طرح موقت است که به ایران اجازه میدهد اورانیوم را در سطح پایین غنی کند، در حالی که به مذاکره با کشورهای دیگر برای تدوین یک برنامه جامعتر ادامه میدهد که هدف آن جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای است».
پیش از این مارکو روبیو، وزیر خارجه، و استیو ویتکاف بر غنیسازی صفر تاکید کرده بودند. ایران این گزینه را رد کرده است.عباس عراقچی، وزیر خارجهٔ ایران، که به مصر سفر کرده است روز سهشنبه در گفتوگو با رسانههای مصری بار دیگر بر «حق غنیسازی» تهران تأکید کرد و گفت: «اگر آمریکاییها اصرار بر غنیسازی صفر داشته باشند، ما امکان توافق نداریم. اما اگر هدف، عدم دستیابی ایران به سلاح هستهای باشد، توافق ممکن است».
او همچنین گفت: «پیشنهادی که از آمریکا دریافت کردیم دارای ابهامات و سوالات زیادی است. خیلی از مسائل در این پیشنهاد روشن نیست. پاسخ مقتضی را ظرف روزهای آینده بر اساس اصول و منافع ایران خواهیم داد».
پیشتر خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام ارشد ایرانی که نامش فاش نشده، گزارش داده بود که پاسخ تهران به پیشنهاد آمریکا منفی خواهد بود.
مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، نیز شامگاه سهشنبه در مرقد بنیانگذار جمهوری اسلامی به پروندهٔ هستهای تهران اشاره کرد و مدعی شد که «دشمنان این مردم و انقلاب به ناحق خواستار عدم دستیابی ما به انرژی صلحآمیز هستهای هستند. هیچ انسان آزادهای زیر بار حرف زور نخواهد رفت».
ایالات متحده و کشورهای غربی نگران هستند که ایران در پوشش فعالیتهای هستهای خود و انبار کردن اورانیوم با غنای بالا به دنبال ساخت سلاح هستهای باشد.بر اساس آخرین گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی، ایران تا تاریخ ۱۷ مه (۲۸ اردیبهشت)، ایران ۴۰۸.۶ کیلوگرم اورانیوم با غنای تا ۶۰ درصد ذخیره کرده است. این رقم نسبت به گزارش پیشین در ماه فوریه، افزایشی نزدیک به ۱۳۴ کیلوگرم، معادل حدود ۵۰ درصد داشته است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، پیشتر گفته بود که میزان ذخایر اورانیوم ایران در صورت غنیسازی با خلوص بالاتر، برای ساخت دستکم شش بمب اتمی کافی است.
رئیسجمهور ایالات متحده که بارها نسبت به دستیابی به توافق هستهای با ایران ابراز خوشبینی کرده، میگوید در صورتی که تهران در این زمینه توافق نکند، تحریمهای ثانویه علیه آن وضع شده و «بمباران» خواهد شد.
نیویورک تایمز به نقل از مقامهای ایرانی و اروپایی گزارش داد دولت دونالد ترامپ طرحی را پیشنهاد کرده است که تا مدتی به ایران اجازه میدهد غنیسازی اورانیوم را در سطح پایین ادامه دهد.
بر اساس این طرح، ایالات متحده ساخت راکتورهای نیروگاه هستهای را برای ایران تسهیل میکند و برای ایجاد تاسیسات غنیسازی تحت مدیریت کنسرسیومی از کشورهای منطقه، مذاکره خواهد کرد.
طبق این طرح، بهمحض آنکه این وعدهها محقق و تهران از آن بهرهمند شود، باید همه فعالیتهای غنیسازی در کشور را متوقف کند.
موضوع تشکیل کنسرسیومی متشکل از کشورهای خاورمیانه از جمله ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی با مشارکت ایالات متحده، برای غنیسازی اورانیوم، در هفتههای گذشته نیز مطرح شده است.
مسعود منیری، کارشناس انرژی هستهای، ۱۱ خرداد در گفتوگو با ایراناینترنشنال گفت: «اگر کنسرسیومی از سوی غربیها پیشنهاد میشود، هدف آن حل مسئله غنیسازی در داخل ایران است اما طبیعتا طرف غربی میخواهد این کنسرسیوم خارج از خاک ایران مستقر باشد.»
منیری گفت پیشنهاد تعلیق موقت غنیسازی در برابر به رسمیت شناختن حق غنیسازی از سوی آمریکا شاید در کوتاهمدت راهحلی برای بحران هستهای ایران باشد اما با پایان یافتن دوره تعلیق، این مسئله دوباره به یک چالش سیاسی تبدیل میشود.
پیش از این و در ۱۲ خرداد، اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، با تایید دریافت متن پیشنهادی آمریکا برای توافق، گفت: «تحویل گرفتن یک متن به معنای پذیرش آن نیست و دلالتی بر قابل پذیرش بودن آن نیز ندارد.»
باراک راوید، خبرنگار وبسایت اکسیوس نیز ۱۰ خرداد گزارش داد یکی از موارد پیشنهادی آمریکا به جمهوری اسلامی این است که آمریکا حق ایران برای غنیسازی اورانیوم را به رسمیت بشناسد، ولی جمهوری اسلامی بهطور کامل غنیسازی اورانیوم را تعلیق کند.
ساعاتی پس از این گزارش، دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، در اظهاراتی در تضاد با گزارش اکسیوس اعلام کرد اجازه هیچ غنیسازیای را در خاک ایران نمیدهد.
همزمان، روزنامه نیویورک تایمز به نقل از منابع آگاه گزارش داد پیشنهاد ارائه شده آمریکا به جمهوری اسلامی برای توافق هستهای، مجموعهای از نکات کلیدی است و پیشنویس کامل توافق نیست.
این رسانه با اشاره به اینکه در این پیشنهاد از تهران خواسته شده تمامی فعالیتهای غنیسازی اورانیوم را متوقف کند، نوشت واشینگتن پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم منطقهای برای تولید انرژی هستهای را مطرح کرده است.
کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، ۱۳ خرداد از ارائه پیشنهادی «دقیق و قابل قبول» به جمهوری اسلامی خبر داد و تاکید کرد در صورت رد آن از سوی تهران، حکومت ایران با پیامدهای جدی روبهرو خواهد شد.
او ۱۰ خرداد نیز گفت استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، پیشنهادی «روشن و قابل قبول» برای توافق هستهای به جمهوری اسلامی ارائه کرده و به نفع ایران است که آن را بپذیرد.
پس از آن و در ۱۱ خرداد، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، با بیان اینکه «پاسخ این نامه در دست تهیه است»، در حساب ایکس خود نوشت: «این پیشنهاد بهگونهای شایسته و در چارچوب اصول، منافع ملی و حقوق مردم، پاسخ داده خواهد شد.»
تاکنون پنج دور از مذاکرات میان واشینگتن و تهران برای حل پرونده هستهای جمهوری اسلامی برگزار شده و انتظار میرود دور ششم مذاکرات به زودی برگزار شود؛ هرچند تمی بروس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده، ۱۳ خرداد گفت که اطلاعی درباره زمان و محل برگزاری دور بعدی مذاکرات آمریکا با جمهوری اسلامی ندارد.
تمی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، گفت که خوشبینی دونالد ترامپ نسبت به دستیابی به توافق هستهای با جمهوری اسلامی همچنان پابرجاست و تاکید کرد که ترامپ وارد کاری که به او باور نداشته باشد، نمیشود.
بروس در پاسخ به پرسشی درباره ادامه خوشبینی ترامپ نسبت به توافق با جمهوری اسلامی گفت: «خوشبینی او درباره ایران واقعیست. منظورم این است که تصمیمات و اظهارات او بر پایه ماهیت گفتوگوهاییست که خودش داشته و از آنها آگاه است.»
او افزود: «ترامپ وارد کاری نمیشود مگر اینکه باور داشته باشد میتواند به نتیجه برسد. به نظرم این باور، تا حدی ریشه در همان خوشبینی دارد.»وشبینی ترامپ درباره توافق با ایران واقعی است