آفتابكاران اخبار و مقالات دربارة ايران و مقاومت
کپی رایت آسوشیتدپرس
سه کشور اروپایی امضاکننده برجام روز سه شنبه تصمیم گرفتند تا سازوکار حل اختلاف برجام، معروف به مکانیسم ماشه را فعال کنند.
بنا بر بیانیه صادر شده از سوی سه کشور اروپایی این دولت‌ها در هماهنگی با سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپا این تصمیم را گرفتند. سازوکار حل اختلاف پیش‌بینی شده در برجام، ضامن اجرای تعهدات این توافق است.
بر مبنای این سازوکار در صورت مطرح شدن ادعای نقض برجام، این موضوع به کمیسیون مشترک ارجاع داده شده و این ادعا در سطح وزرا و هیات مشورتی بررسی می‌شود. در صورتی که رضایت طرف مدعی نقض مفاد توافق در این مرحله کسب نشود، قطعنامه‌های تحریمی سابق شورای امنیت علیه ایران بازخواهند گشت.
هرچند مقامات اتحادیه اروپا، از جمله جوزپ بورل، نماینده سیاست خارجی اتحادیه می‌گویند که هدف از فعال کردن مکانیسم حل اختلاف، تشویق تهران به بازگشت به تعهدات مندرج در برجام و کاهش تنش‌هاست، اما ایران کشورهای اروپایی را به دریافت پاسخ «جدی و قاطع» تهدید کرد. در اولین واکنش سخنگوی وزارت خارجه ایران این فرایند را «انفعالی و از موضع ضعف» خواند.
جواد ظریف، وزیر خارجه ایران روز چهارشنبه در واکنش به تصمیم طرف‌های اروپایی امضاکننده برجام در صفحه توییتر خود نوشت: « آینده این توافق به عملکرد آنها (اروپایی ها) بستگی دارد.»
کنگ شوانگ، سخنگوی وزارت خارجه چین نیز روز چهارشنبه فعال کردن مکانسیم ماشه از سوی آلمان و بریتانیا و فرانسه را کاملا تاسف بار خواند و گفت چین بر این باور است که این اقدام کمکی به کاهش تنش ها و مشکلات نمی کند.
وزارت خارجه روسیه، یکی از شش کشور امضاکننده توافق جامع هسته ای هم، تصمیم فعال کردن مکانیسم حل اختلاف برجام را غیرقابل قبول دانست. به گفته این وزارت خانه تصمیم سه کشور اروپایی مخالف اهداف و معنای برنامه جامع اقدام مشترک است.
اما یکی از مهم ترین سخنان پس از این تصمیم از سوی نخست وزیر بریتانیا، بوریس جانسون ایراد شد. او روز چهارشنبه گفت که توافق ترامپ باید جایگزین برجام شود. سخنان وی از سوی کاخ سفید مورد توجه قرارگرفت تا این اندازه که دونالد ترامپ در صفحه توییتر خود نوشت: «بوریس جانسون نخست‌وزیر بریتانیا گفته ما باید توافق ایران را با توافق ترامپ جایگزین کنیم. موافقم!»
با توجه به اینکه بریتانیا تا پایان ماه میلادی جاری اتحادیه اروپا را ترک می کند انتظار می رود که استراتژی های این کشور بیش از پیش تابع تصمیمات کاخ سفید در زمینه سیاست خارجی باشد تا همراهی با دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا.
اما در زمینه تحولات اخیر ایران و تصمیم اروپا درباره برجام، با دو کارشناس و پژوهشگر مسائل ایران گفتگو کردیم. سوالات مشابه ای را از هر دو پرسیدیم تا با نظرات متفاوت آنها آشنا شویم.
دو میهمان یورونیوز در دفتر بروکسل، علیرضا نادر، پژوهشگر مرکز تحقیقات و توسعه آمریکا و ژوست هیلترمن، پژوهشگر و مدیر برنامه بخش خاورمیانه موسسه «گروه بحران» با خبرنگار ما گفتگو کردند.
اروپا در زمینه هسته ای دست به اقدام جدیدی زده است، آیا به نظرتان اروپا با این مکانیسم می خواهد زمان بخرد؟
ژوست هیلترمن: «به نظرم نمی آید که اروپا بخواهد با این کار زمان بیشتری بخرد. در واقع راهی است برای فشار به ایران برای اینکه بگوییم ما دیگر زمان زیادی نداریم.
دست کم وزرای خارجه سه کشور اروپایی این گونه توضیح داده اند. اما این اقدام ماشه اتحادیه اروپا می تواند بنوعی هم آتش به بحران بیفزاید. بگذارید تصور کنیم که مکانیسم تا ۶۷ روز دیگر باید کمیسیون تشکیل بدهد و البته می توان تصور کرد که این تاریخ هم تمدید شود، در این زمان اگر آمریکا دست به کار انتحاری بزند و یک رهبر ایرانی دیگر را از میان بردارد، یا تنش های در خلیج فارس افزایش پیداکند، این موضوع بار دیگر هرگونه مذاکره با ایران را به تاخیر می اندازد و بی تردید اوضاع وخیم تر می شود و باید این موضوع را حل کرد چرا که ایرانی ها هر روز یک گامی به عقب از توافق هسته ای برمی دارند. باید اروپا از مدت ها پیش دست به اقدامی می زد اما اقدام روز گذشته به نظرم بسیار ریسکی و خطرناک است.»
علیرضا نادر: «من معتقدم که اروپا اندک اندک بیدار می شود و می بیند که رژیم ایران محبوبیتی ندارد. بی ثبات است. اتحادیه اروپا دیده است که رژیم ایران در ماه نوامبر هزاران نفر را در خیابان ها به رگبار بست و کشت. و حالا با شلیک به هواپیمای اوکراینی، فکر می کنم اروپایی ها کاملا از خواب بیدار شده اند.
همزمان باید در نظر بگیریم که اروپایی ها شاهد نقض تعهدات ایران در موضوع توافق هسته ای هستند. و به نظر می رسد با مکانیسم جدید که آنرا اجرایی کرده اند قصد دارند تحریم ها علیه این کشور، ایران، را فعال کنند.»
اروپایی ها می خواهند برجام را حفظ کنند، در این زمینه اروپا بطور مشخص چه از ایران می خواهد و بصورت متقابل ایرانی ها چه انتظاری از اروپا دارند؟
ژوست هیلترمن: «اروپایی ها خواست ها مختلفی دارند. اولین خواسته آنها عدم خروج گام به گام ایران از برجام و بازگشت آنها به این توافق هسته ای است. ایران هم می تواند گام های خروجی را جبران و به عقب بازگردد. کار سختی نیست.
ایرانی ها گام هایی را که برداشته اند، همه در جهت فشار به اروپا برای خروج از بحران اقتصادی بی سابقه در این کشور است. اما به جز این، اروپا و خصوصا فرانسه نگرانی ها زیادی از برنامه موشکی ایران دارند. هم چنین اروپا از ایران می خواهد که دست از حمایت گروه های شبه نظامی درکشورهای همسایه بردارد.»
علیرضا نادر: «هدف اصلی اروپا در رابطه با ایران تنها حفظ برجام است. آنها وحشت دارند که بدون برجام امنیت اروپا توسط جمهوری اسلامی و افراطیون وابسته به این رژیم به خطر بیفتد.
به همین خاطر اروپا چشمش را بروی نقض حقوق بشر و سرکوب های گسترده در ایران فعلا بسته است. اروپا از ایران می خواهد که به برجام پای بند بماند هر چند که رئیس جمهوری به ظاهر اصلاح طلب رژیم ایران، حسن روحانی، امروز سربازان اروپایی را تهدید کرد.
به نظرم اروپا باید خواسته هایش را تغییر دهد و کاملا سیاست هایش را د قبال ایران عوض کند. اروپا باید از ایران بخواهد که دست از حمایت گروه های شبه نظامی مورد حمایت این کشور در منطقه بردارد. اما آنچه ایرانی ها می خواهند بی تردید شروع سرمایه گذاری در این کشور و عبور کامل از تحریم های آمریکاست.»
اما این دو موضوع، برنامه موشکی و حمایت از گروه های شیعه هیچ گاه در زمره توافق هسته ای ایران نبوده است؟
ژوست هیلترمن: «بی تردید. به همین دلیل هم ایرانی ها به پای میز مذاکره آمدند و توافق هسته ای را امضاکردند. اما از زمانی که ترامپ به قدرت رسید مناسبات به هم ریخت و او اعلام کرد که به همین دلایل توافق هسته ای با ایران ناکافی و ناکارآمد است. اما این بار هم کشاندن ایرانی ها به برجام کار آسانی نخواهد بود. چرا که تهران می گوید اروپا، برای اینکه نمی خواهد در برابر اروپا بایستد نتوانسته و نخواسته حمایت های اقتصادی مشروح در برجام را برای ایرانی ها تامین کند.»
علیرضا نادر: «به همین دلیل هم بارها گفته ام که اروپا باید سیاست هایش در قبال ایران برای همیشه تغییردهد. تمرکز اروپا روی برجام بی فایده است. اروپا با رژیم نامحبوب و بی ثبات مواجه است.»
در مساله توافق هسته ای سال ۲۰۱۵، به جز ایالات متحده روسیه و چین هم قرار دارند، به نظر شما آیا پنج امضاکننده برجام نمی توانند متحد شوند برای کمک به اقتصاد ایران و انزوای ایالات متحده؟
ژوست هیلترمن: «از یاد نبریم که اروپا و آمریکا مهم ترین متحدان پس از جنگ دوم جهانی هستند. رابطه نزدیک به دو سوی اقیانوس اطلس بسیار قویتر از سیاستمداران این کشور است.
هرچند امروز اروپا با آمریکای دونالد ترامپ در چالش است اما از یاد نبریم که اروپا همواره بین آمریکا و ایران، متحد اصلی خود را انتخاب می کند. به این ترتیب می توان گفت ایجاد چنین اتحادی در مجموع منتفی است. همزمان بعید به نظر می رسد که چین و روسیه، در صورت عدم همراهی اروپا روابط تجاری خود با آمریکا را تنها به خاطر ایران به خطر بیندازند.»
علیرضا نادر: «فکر می کنم اروپا در هفته های آینده بیش از پیش به دونالد ترامپ نزدیک خواهد شد. دیدیم که بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا هم اعلام کرد که امکان طرح مذاکرات جدید هسته ای با ایران وجود دارد.
البته فرانسه و آلمان هنوز به چنین نتیجه ای نرسیده اند. البته باید گفت که روسیه و چین جزو نزدیکان رژیم ایران هستند. اما با توجه به تغییرات که در داخل ایران شاهد آن هستیم باید گفت که تمام جهان نسبت به گسترش فعالیت های هسته ای ایران نگران خواهد بود. رژیمی غیرقابل پیش بینی و بی ثبات.»
تحلیلگران دست کم در بروکسل می گویند «برجام» می تواند یکی از مهم ترین محورهای سخنان علی خامنه ای، رهبر ایران، در نماز جمعه آینده باشد.
بی تردید وی استراتژی هفته های آینده ایران در قبال توافق جامع هسته ای را روشن تر خواهد کرد. هم زمان ادامه ناآرامیها و گزارش های درباره شلیک به هواپیمای اوکراینی در آسمان ایران روی تصمیم اروپایی ها و جمهوری اسلامی تاثیر خواهند داشت.
