آزادی اسدالله اسدی، دیپلمات جمهوری اسلامی که جرم تروریستی او در دستگاه قضایی بلژیک به اثبات رسیده بود، در جریان یک توافق تبادل زندانی میان ایران و بلژیک، موجی از واکنشهای منفی افراد و نهادها، فعالان حقوق بشر و کاربران شبکههای اجتماعی را به دنبال داشت.
«شورای ملی مقاومت ایران» آزادی اسدالله اسدی، دیپلمات محکوم شده جمهوری اسلامی به دلیل تلاش برای بمبگذاری در نشست سازمان مجاهدین خلق را «باجدادن شرمآور به تروریسم و گروگانگیری» خواند و این اقدام دولت بلژیک را «قویا» محکوم کرد.
در این بیانیه که از سوی دبیرخانه شورای ملی مقاومت ایران منتشر شد، آمده است که آزادی «دیپلمات تروریست بمبگذار»، ۱۵سال قبل از پایان محکومیت او اتفاق افتاد که این اقدام «تشویق تروریسم» و «خیانت به حقوق بشر با نقض حکم دادگاه قانون اساسی» است.
بر اساس این بیانیه، آزاد شدن اسدی در حالی است که دادگاه قانون اساسی در حکم خود به صراحت اعلام کرده بود دولت بلژیک باید قبل از انتقال محکومان به قربانیان اطلاع دهد تا فرصت مراجعه مجدد به دادگاه داشته باشند.
در ادامه این بیانیه آمده است: «آزادی تروریستی که بزرگترین عمل جنایتکارانه در اروپا بعد از جنگ جهانی دوم را سازماندهی و فرماندهی میکرد -آن هم با نقض صریح حکم دادگاه- یک باجدادن شرمآور به تروریسم و گروگانگیری است و فاشیسم دینی حاکم بر ایران را در ادامه جنایاتش در سرکوب داخلی و تروریسم منطقهای و بینالمللی جریتر میکند.»
شورای ملی مقاومت ایران همچنین تاکید کرد که «باز هم تا هر کجا که میسر باشد»، به دادخواهی در بلژیک و در عرصه بینالمللی ادامه خواهد داد.
به دنبال مبادلۀ اسدالله اسدی، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی و محکوم به اقدام تروریستی با اولیویه فاندهکاستیل، امدادگر بلژیکی زندانی در ایران، عفو بینالملل با صدور بیانیهای از دولت بلژیک به دلیل آزاد کردن آقای اسدی انتقاد کرد.
در بیانیۀ این سازمان حقوق بشری که عصر جمعه پنجم خرداد منتشر شد از آزادی امدادگر بلژیکی که از فوریه ۲۰۲۲ در ایران به جرم جاسوسی به ۱۲ سال زندان محکوم شده بود استقبال شده است.
عفو بینالملل اما تأکید کرده که دولت بلژیک با انتقال اسدالله اسدی به ایران، فضایی از «مصونیت» را برای حکومت جمهوری اسلامی ایجاد کرده است تا با «اقدامات فراقضایی، شکنجه و سایر سوءرفتارها» مخالفان ایرانی خود را هدف قرار دهد.
به باور این سازمان حقوق بشری، آزاد کردن اسدالله اسدی همچنین به حق قربانیان برای رسیدن به «عدالت، غرامت و تضمین تکرار نشدن چنین قانونشکنیهایی» آسیب زده است.عفو بینالملل هشدار داده که وقتی جامعه بینالملل، از جمله بلژیک و سایر دولتهای اروپایی تعهدات خود بر اساس قوانین بینالمللی در جهت مجازات اقدامات فراقضایی و برونمرزی حکومت ایران علیه حقوق بشر را نادیده میگیرند، مخالفان جمهوری اسلامی در خارج از کشور در معرض خطر بیشتری توسط مأموران حکومت ایران قرار خواهند گرفت.
در محاکمهای که در سال ۲۰۲۱ به پایان رسید، مشخص شد که اسدالله اسدی در طراحی و مشارکت فعال در توطئه برای بمبگذاری در همایش هواداران سازمان مجاهدین خلق در سال ۲۰۱۸ نقش داشته و به ۲۰ سال زندان محکوم شد.
عفو بینالملل همچنین «نگرانی عمیق» خود را از این مسئله ابراز کرده که تبادل زندانیان، خطر جسور شدن جمهوری اسلامی برای «گروگانگیری و سایر جرایم شناخته شده بر اساس قوانین بینالمللی» را تقویت میکند.
این سازمان حقوق بشری خواستار آن شده که مقامهای بلژیک فوراً تحقیقاتی را آغاز کنند تا محروم کردن اولیویه فاندهکاستیل از آزادی به عنوان «گروگانگیری» به زمرۀ جرایم جمهوری اسلامی افزوده شود.
این درخواست از سایر کشورهایی که شهروندانشان در حال حاضر در زندانهای جمهوری اسلامی هستند یا در گذشته به زندان افتاده بودند، تکرار شده است.سازمان عفو بینالملل همچنین خواسته مقامهای ایرانی که در زمینۀ «شکنجه، ربایش یا سایر جرایم» علیه آقای فاندهکاستیل نقش دارند، با صدور حکم جلب بینالمللی، مورد تعقیب قضایی قرار گیرند.
اسدالله اسدی که در مسقط پایتخت عمان و با میانجیگری مقامهای این کشور با اولیویه فاندهکاستیل مبادله شد، عصر روز پنجم خرداد وارد تهران شد.
اما محمود امیری مقدم، مدیر سازمان حقوق بشر ایران هم روز جمعه پنجم خرداد و ساعتی پس از آزاد شدن اسدی، در توییتی با هشتگ «معامله ننگین» نوشت: «آزاد کردن اسدالله اسدی توسط دولت بلژیک برگی شرمآور در تاریخ سیاست خارجه بلژیک است.»
او افزود: «این معامله امنیت همه شهروندان اروپایی و دوتابعیتی را که به ایران یا کشورهای همسایه سفر میکنند به خطر میاندازد و پیامش به جمهوریاسلامی این است که هر جنایتی که بکنی، باز ما آماده معامله هستیم.»
اکوانیان در توییتی نوشت: «با مبادله اسدالله اسدی، دیپلماتتروریست جمهوری اسلامی محکوم به حبس ابد در بلژیک با اولیویه وندکاستیل، امدادگر بلژیکی زندانی در ایران به خوبی باید درک کرد که: زین پس شاهد افزایش ترور مخالفان جمهوری اسلامی در خاک اروپا توسط دیپلماتتروریستهای دیگر جمهوری اسلامی خواهیم بود.»
او افزود: «جمهوری اسلامی میبیند گروگانگیریهایش موفق است، پس باز هم شهروندان دیگر کشورها را گروگان میگیرد.»
به نوشته این فعال حقوق بشر: «میان آنچه در اعلامیه جهانی حقوق بشر میخوانیم با آنچه در سیاست اروپا میبینیم، فاصله و تفاوتهای بسیاری وجود دارد.»
علی جوانمردی، روزنامهنگار نیز در توییتر خود نوشت: «نتیجه نشست با اعضای پارلمان اروپا در بروکسل این بود؟ به خارجی دل نبندیم. آنها مصالح خود را بر منافع مردم ایران ترجیح میدهند. خودباوری ملی را تقویت کنیم.»
اما مقامها و رسانههای جمهوری اسلامی از این «تبادل زندانی» استقبال کردند.
بعدازظهر روز جمعه، اسدالله اسدی به ایران رسید و از سوی مقامهای رسمی جمهوری اسلامی از جمله علی بهادری جهرمی، سخنگو و دبیر هیات دولت جمهوری اسلامی و کاظم غریبآبادی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه، مورد استقبال قرار گرفت.
غریبآبادی درباره این مبادله مدعی شد: «اسدالله اسدی در زندان بسیار اذیت شد و نمیتوانیم خوشحالی خود را از آزادی او پنهان کنیم.»
محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر ابراهیم رئیسی هم گفت که وقتی مقامات دولت بلژیک در پارلمان و رسانه لفاظی میکردند، در گفتوگوهای تلفنی درخواست تعامل بزرگ داشتند.
او در توییتی نوشت که آزادی اسدالله اسدی «یک پیروزی برای جمهوری اسلامی» است.