جاوید رحمان گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران درنشست شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو گفت مصونیت از مجازات و پاسخگو نبودن در مورد نقض جدی حقوق بشر، یکی از ویژگیهای مهم، عمیقا غمانگیز و تکرار شونده در قانون اساسی، چارچوب قانونی و چشم انداز سیاسی جمهوری اسلامی است.
جلسه گفتوگوی تعاملی سالانه گزارشگر حقوق بشر در ایران روز دوشنبه در پنجاه و پنجمین دور از نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو برگزار شد.
جاوید رحمان که برای ششمین سال پیاپی گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران بوده، در این جلسه گفت که ماموریت او بستری برای برجسته کردن و گزارش نقض جدی حقوق بشر و تخلفات انجام شده توسط مقامهای حکومتی بوده است.
او بار دیگر نسبت به اعدامها در ایران هشدار داد و گفت: «من به شدت نگران تعداد احکام اعدام در پی دادرسیهایی هستم که ناقض آیین دادرسی عادلانه و حق محاکمه عادلانه هستند.»
رحمان گفت: «وضعیت اقلیتهای قومی و مذهبی همچنان نگرانکننده است، بهویژه که تعداد اعدامشدگان از اقلیتهای قومی و مذهبی بهطور نامتناسبی بالاست، بهویژه برای جرایم مرتبط با مواد مخدر یا امنیتی.»
گزارشگر سازمان ملل متحد تاکید کرد: «من همچنان نگران آزار و اذیت، ارعاب، هدف قرار دادن، دستگیری و زندانی شدن مدافعان حقوق بشر، وکلا، روزنامه نگاران و فعالان اتحادیه های کارگری هستم.»
در حالی که قرار است شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در روزهای آینده درباره تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران تصمیمگیری کند، او افزود: «من همچنان امیدوارم این مأموریت همچنان صدای میلیونها ایرانی باشد که مورد هدف نقض حقوق بشر قرار می گیرند، قربانی میشوند و آزار میبینند و حقوق اساسی آنها به طور مداوم و بدون مجازات نقض میشود.»
رحمان همچنین در پایان دوره شش ساله خود، از مردم ایران به خاطر «شجاعت، شجاعت، پایداری و همچنین حمایت و مشارکت مثبتشان با ماموریت» او تشکر کرد.
جاوید رحمان پیشتر در آخرین گزارش خود از افزایش اعدامها در پی خیزش سراسری پس از کشته شدن مهسا ژینا امینی ابراز نگرانی کرده بود.
در سالهای گذشته، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد با تمدید پیاپی ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر ایران، از جمهوری اسلامی خواسته به این فرستاده سازمان ملل اجازه دسترسی به مکانهای مورد نظر را داده و اطلاعات لازم را در اختیارش قرار دهد.
اما مقامهای جمهوری اسلامی در نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، همواره تصویب قطعنامه و تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر ایران را «سوء استفاده از شورای حقوق بشر توسط معدودی از کشورها» خواندهاند.
شورای حقوق بشر سازمان ملل از سال ۱۳۹۰ بدین سو به طور مرتب برای ایران «گزارشگر ویژه» تعیین کرده و در حال حاضر نیز جاوید رحمان این ماموریت را برعهده دارد.
در سازوکار شورای حقوق بشر دو نوع «گزارشگر موضوعی» و «گزارشگر ویژه» وجود دارد و گزارشگران ویژه تنها برای کشورهایی در نظر گرفته میشود که وضعیت حقوق بشر در آنها غیرقابل قبول است.
نخستین گزارشگر شورای حقوق بشر سازمان ملل مستقر در ژنو برای ایران احمد شهید بود که پنج سال در این سمت فعالیت کرد.
پس از او عاصمه جهانگیر از آبان سال ۹۵ به عنوان گزارشگر ویژه ایران انتخاب شد اما در بهمن ۹۶ در زادگاهش لاهور پاکستان درگذشت.
جاوید رحمان که جایگزین عاصمه جهانگیر شده ۵۲ سال دارد و حقوقدان پاکستانی-بریتانیایی است. او همچنین ریاست دانشکده حقوق دانشگاه برونل در لندن را نیز بر عهده دارد.
جمهوری اسلامی پس از انتخاب گزارشگر ویژه حقوق بشر در سال ۹۰ تاکنون به هیچ یک از گزارشگران ویژه اجازه سفر به ایران را نداده و گفته است ماموریت آنها را به رسمیت نمیشناسد.
پیش از آن رینالدو گالیندوپل در دهه ۶۰ و موریس کاپیتورن در دهه ۷۰ به عنوان گزارشگران حقوق بشر سازمان ملل به ایران سفر کرده بودند.
واکنش جمهوری اسلامی و دیگر کشورها
طبق آن چه پیشبینی میشد نماینده جمهوری اسلامی علیه گزارش گزارشگر سازمان ملل واکنش نشان داد.
نماینده جمهوریاسلامی در سازمان ملل در واکنش به گزارش جاوید رحمان گفت: «این گزارش نه واقعی است و نه حرفهای، چه رسد به اینکه به طور منطقی منصفانه و متعادل باشد و منعکسکننده پیشرفت مداوم ایران در ترویج و حمایت از حقوق بشر و همچنین چالشهایی باشد که بر آن غلبه کرده است. کاملت یک طرفه و گمراهکننده است.»
او افزود: «کسانی که در کنار رژیم اشغالگر فلسطین ایستادهاند و نسلکشی در غزه را نادیده میگیرند، چطور نگرانیشان برای حقوق بشر را جدی میگیرید؟ این چیزی نیست که مورد قبول مدافعان و اسپانسرهای حقوق بشر باشد.»