سعید مدنی؛ پژوهشگر مرجعی که نباید دربند باشدسید حسین سراج‌زاده

 
دکتر سعید مدنی یکی از پژوهشگران جدی و پرکار درباره مسائل اجتماعی ایران است که آثار علمی او (مقاله و کتاب) در زمره کارهای مرجع برای دانشگاهیان، اهل اندیشه، و کارشناسان و مدیران کشور بوده است. متاسفانه به خاطر محدودیت¬های مغایر با معیارهای آکادمیک در نظام دانشگاهی ایران، او هیچ¬گاه نتوانست به عنوان یک عضو هیات علمی مشغول شود، با آنکه از شایستگی علمی و اخلاق حرفه‌ای بالایی برخوردار بود و برخی از آثار پژوهشی او منحصربفرد و برای اهل علم و پژوهش مرجع هستند. 
با وجود این، مدنی با اعتقاد عمیق به کارهای علمی و پژوهشی برای شناخت مسائل و مشکلات جامعه و استفاده از آنها برای بهبود شرایط کشور، علی‌رغم همه محدودیت‌هایی که داشته، با شکیبایی و آرامش به کار علمی خود ادامه داده و در این مسیر، هم از ظرفیت‌های نهادهای رسمی استفاده کرده‌است و هم از ظرفیتهای نهادهای مدنی؛ یه گونه-ای که در سابقه کارهای علمی او، از یک طرف سردبیری فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی با صاحب امتیازی دانشگاه علوم بهزیستی ایران و اجرای طرح های پژوهشی ملی در حوزه مواد مخدر و اعتیاد برای ستاد مبارزه با مواد مخدر دیده می¬شود و از سوی دیگر، فعالیت در نهادهای علمی مدنی مثل انجمن جامعه¬شناسی ایران و موسسه رحمان (رشد، حمایت، اندیشه) که سازمان¬های داوطلبانه مردم نهاد هستند. حاصل این فعالیت های علمی و پژوهشی کتاب هایی درباره مسائل کودکان (کودک‌آزاری در ایران، آسیب‌شناسی حقوق کودکان در ایران، خشونت علیه کودکان در ایران)، تن¬فروشی (جامعه‌شناسی روسپی‌گری، ررسی آسیب‌های اجتماعی روسپیگری)، اعتیاد در ایران، جامعه مدنی و کرونا، وضعیت توسعه انسانی در ایران، ضرورت مبارزه با پدیده فقر و نابرابری در ایران است. ویژگی برجسته همه این آثار این است که صرفا نظری نبوده و مبتنی بر داده-های میدانی است که با حضور و مشارکت میدانی وی فراهم آمده¬اند. این موضوعات همه در زمره مسائل و مشکلات اجتماعی اصلی و اولویت‌دار جامعه ایران است و درنتیجه، می‌توانند برای برای شناخت و سیاستگذاری و برنامه‌ریزی برای کاهش آنها بسیار راه‌گشا باشند …
🔹از کارهای برجسته دیگر سعید مدنی، مدیریت یک طرح علمی جمعی است که با نام “گزارش وضعیت اجتماعی ایران (1380-1388)” در موسسه رحمان انجام شد …
با توجه به شرایط جنبشی جامعه ایران در یکی دو دهه اخیر و کوشش‌های انجام شده مردمی در حوزه عمومی برای طرح مسائل و مطالبات اجتماعی و شکل گرفتن اعتراضات اجتماعی، دکتر مدنی تمرکز مطالعاتی خود را در سال‌های گذشته بر تحولات و جنبش‌های اجتماعی قرار داده و در این راستا پژوهش‌های داشته و آثاری منتشر کرده‌است تا با شناخت علمی واقعیت‌ها، ضرورت‌ها و ظرفیت‌های تحول اجتماعی در ایران، مسیرهای واقع‌بینانه و به‌دور از هیجان‌زدگی و خشونت برای حل بنیادین مسائل جامعه و توسعه و پیشرفت کشور شناسایی شوند …
اگر دکتر مدنی امروز از نعمت آزادی برخوردار بود، به پژوهش‌های علمی خود در این زمینه ادامه می‌داد و با کارهای میدانی کوشش می‌کرد تا توصیف‌ها، تبیین‌ها و تحليل‌های داده محور و دانش‌بنیان از جنبش اعتراضی  سال ۱۴۰۱ و مسائل مرتبط با آن ارائه کند. استفاده از چنین کارهایی برای مدیران و سیاست‌گذاران واقع‌گرا و دلسوز برای جامعه یک ضرورت است…
🔹در یک نظام حکمرانی خوب که رویکرد کاهش نارضایتی را اتخاذ می‌کند، پژوهش‌گران، اندیشمندان و دانشگاهیانی همچون سعید مدنی که با دلسوزی برای مردم و کشورشان با رویکرد علمی و انتقادی به کنش گری علمی و اجتماعی می‌پردازند، باید مورد توجه و تکریم قرار گیرند و به نظراتشان در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی اهمیت داده شود. دریغ و درد که امروز به جای رویکرد کاهش نارضایتی، رویکرد کنترل و مهار ناراضیان و منتقدان اتخاذ شده و در نتیجه، افرادی چون مدنی در زندان یا در محدودیت و در حاشیه هستند؛ و در نتیجه، مسائل اجتماعی کشور روزبرو پیچیده‌تر، گسترده‌تر و بحرانی‌تر شده‌است‌.
اجتماع علمی و اهل اندیشه و پژوهش و دلسوزان کشور قدر امثال سعید مدنی را نیک می‌دانند؛ آثار دکتر سعید مدنی در حوزه مسائل اجتماعی از متن‌های علمی مرجع و پراستناد بوده و خواهد ماند؛ زندانی بودن چنین افرادی از اعتبار و مشروعیت دستگاه قضایی و نظام حکمرانی در نزد اهل علم و نظر و در بین بسیاری از مردم می‌کاهد و نظام حکمرانی و جامعه را از کنش گری علمی و اجتماعی مسئولانه و سازنده آنها محروم می‌کند، و نظام حکمرانی را در بحران‌های بیشتری فرو خواهد برد.