نماینده ایالات متحده در آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز چهارشنبه و همزمان با صدور قطعنامه آژانس علیه جمهوری اسلامی بیانیه آمریکا را قرائت کرد. در این بیانیه تاکید شده است که «برنامه هستهای جمهوری اسلامی چالشی جدی برای امنیت بینالمللی ایجاد کرده است.»
این بیانیه با قدردانی از تلاشهای مدیرکل و دبیرخانه آژانس برای تعامل با جمهوری اسلامی در خصوص مسائل جدی و حلنشده مربوط به اجرای توافقنامه پادمانهای ایران طبق معاهده منع اشاعه تسلیحات هستهای (انپیتی) میافزاید: گزارشهای دقیق مدیرکل برای درک جامعه بینالمللی از ماهیت برنامه هستهای ایران و کاستیهای جدی این کشور در همکاری با آژانس ضروری است.
بیانیه آمریکا رویکرد فعلی جمهوری اسلامی در ارتباط با موضوع هستهای را «بسیار مشکلساز» خوانده و تصریح کرده است: «ایران تاکنون همکاری لازم را برای حل و فصل مسائل پادمانی باقیمانده از جمله شواهد مربوط به وجود مواد هستهای در مکانهای اعلامنشده، ارائه نداده ضمن این که اظهارات اخیر مقامات بلندپایه جمهوری اسلامی مبنی بر تهدید به بازنگری در دکترین هستهای و ادعای قابلیت ساخت سریع سلاحهای هستهای نگرانکننده است.»
این بیانیه میافزاید: «ایران کشوری است که در گذشته برنامه تسلیحات هستهای داشته و برنامه غنیسازی خود را بهطور مخفیانه آغاز کرده و بهجای همکاری، به قطعنامههای این شورا با تشدید فعالیتهای هستهای خود از جمله تولید اورانیوم ۶۰ درصدی در تاسیسات زیرزمینی فردو پاسخ داده و اکنون با انباشت اورانیوم بسیار غنیشده و ادعای نزدیکی به توانایی تولید تسلیحات هستهای به تهدیدی جدی تبدیل شده است.»
ایالات متحده ۱۶ خردادماه از قطعنامهای که توسط دولتهای فرانسه، آلمان و بریتانیا ارائه شد، حمایت و تصریح کرد که این قطعنامه باید گامی اولیه برای دستیابی به یک راهحل پایدار و موثر برای برنامه هستهای جمهوری اسلامی باشد.
آمریکا همچنین تاکید کرد که ایران همچنان فرصت دارد تا مسیری متفاوت از مسیر کنونی خود را انتخاب کند و همکاری کامل مورد نیاز تحت تعهدات پادمانی خود را ارائه دهد.
شورای حکام، که سی و پنج کشور عضو آن هستند،روز چهارشنبه قطعنامهای را علیه جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد و در آن از ایران خواست گامهای همکاری با آژانس را که بازوی نظارتی سازمان مل متحد در امور هستهای است با سرعت بیشتری بردارد و تصمیم اخیرش را برای منع ورود بازرسان باتجربه لغو کند.
فرانسه، آلمان و بریتانیا در بیانیه مشترکی از تصویب قطعنامه استقبال کردند و گفتند امیدوارند جمهوری اسلامی «از این فرصت برای حلوفصل مسائل مهم استفاده کند، بهطوری که دیگر نیازی به اقدام اضافی شورا نباشد.»
این سه متحد اروپایی ایالات متحده در برجام در ادامه بیانیه مشترک خود تاکید کردند که حکومت ایران «باید با آژانس (بینالمللی انرژی اتمی) همکاری نموده و توضیحات فنی معتبری را ارائه کند.»
۲۰ کشور به نفع این قطعنامه رای دادند، ۱۲ کشور دیگر رای ممتنع دادند، و تنها روسیه و چین با آن مخالفت کردند.
تصویب این قطعنامه در حالی است که تهران در چند روز گذشته تهدید کرده بود در صورت تصویب قطعنامه، واکنش نشان خواهد داد.
محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی، سهشنبه ۱۵ خرداد گفت در صورت اعمال «فشار سیاسی» یا صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی در شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی، تهران عکسالعمل نشان خواهد داد.
خبرگزاری رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داد شورای حکام با تصویب این قطعنامه از جمهوری اسلامی میخواهد همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را بهبود بخشد و ممنوعیت ورود «بازرسان مجرب» آژانس را لغو کند.
آمریکا ساعاتی پیش اعلام کرد با توجه به بیمیلی تهران برای همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، از این قطعنامه حمایت میکند.
لورا هولگیت، نماینده ایالات متحده در شورای حکام در عین حال گفت: «اما اشتباه نکنید! مهم این است که قطعنامهها به یک استراتژی گستردهتر گره بخورند.»
روزنامه وال استریت ژورنال روز ۱۶ خرداد نوشت دولت بایدن در ابتدا به شرکای اروپایی خود گفته بود ممکن است به این قطعنامه رای ممتنع دهد اما در نهایت، به آن رای مثبت داد.
پیشتر و در روز هفتم خرداد، این روزنامه خبر داد واشینگتن از کشورهای اروپایی خواسته تا در نشست شورای حکام به دنبال افزایش فشارها بر ایران به دلیل توسعه برنامه هستهای این کشور نباشند.
متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز هشتم خرداد این گزارش را نادرست خواند و افزود: «ما با هیچ کشوری برای دادن رای منفی یا ممتنع به هیچ قطعنامهای [درباره برنامه هستهای ایران] لابی نکردهایم.»
بریتانیا، فرانسه و آلمان روز ۱۵ خرداد در بیانیه مشترکی از اقدامات جمهوری اسلامی در جهت توسعه برنامه هستهای خود و تشدید تنشها در این حوزه انتقاد کردند.
این سه کشور اروپایی گفتند برنامه هستهای ایران به «سطوح نگرانکننده»ای رسیده است.
در این بیانیه تصریح شده اظهارات اخیر مقامهای جمهوری اسلامی در خصوص توانایی تولید سلاح اتمی و همچنین احتمال تغییر دکترین هستهای حکومت ایران، اعتمادها میان تهران و جامعه بینالمللی را بیش از پیش خدشهدار کرده است.
مقامهای حکومت ایران در سالهای اخیر بارها به توانایی جمهوری اسلامی برای ساخت سلاح هستهای اشاره کردهاند و اخیرا از امکان تغییر «دکترین هستهای» تهران سخن به میان آوردهاند.
علیاکبر صالحی، رییس پیشین سازمان انرژی اتمی، بهمن ماه ۱۴۰۲ با تایید تلویحی دستیابی جمهوری اسلامی به توانایی ساخت بمب اتمی گفت: «ما همه آستانههای علم و فنآوری هستهای را داریم.»
در بحبوحه تنشها میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، احمد حقطلب، فرمانده سپاه حفاظت و امنیت مراکز هستهای کشور روز ۳۰ فروردین اعلام کرد که اگر اسرائیل بخواهد از تهدید حمله کردن به مراکز هستهای برای تحت فشار قرار دادن ایران استفاده ابزاری کند، «تجدید نظر در دکترین و سیاستهای هستهای جمهوری اسلامی ایران و عدول از ملاحظات اعلامی گذشته، محتمل و قابل تصور است».
اتحادیه اروپا روز ۱۵ خرداد در بیانیهای خطاب به شورای حکام آژانس بینالمللی نوشت حصول اطمینان از دست نیافتن جمهوری اسلامی به سلاح هستهای، یکی از اولویتهای امنیتی اصلی این اتحادیه به شمار میرود.
به گفته اتحادیه اروپا، برنامه هستهای جمهوری اسلامی موجب شده احتمال وقوع بحران اشاعه تسلیحات هستهای در منطقه افزایش یابد.
علی شمخانی، مشاور سیاسی رهبر جمهوری اسلامی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، روز ۱۲ اردیبهشت بریتانیا، فرانسه و آلمان را تهدید کرد تهران به قطعنامه پیشنهادی آنها «پاسخ جدی و موثر» خواهد داد.
او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اگر برخی کشورهای اروپایی کجفهم در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران، بخواهند در نشست آتی شورای حکام آژانس، موضع خصمانهای نسبت به برنامه صلحآمیز هستهای ایران اتخاذ کنند، با واکنش جدی و موثر کشورمان روبهرو خواهند شد.»
پیشتر برخی رسانهها در ایران گزارش داده بودند مسئولیت مذاکرات هستهای جمهوری اسلامی به شمخانی محول شده است.
یافتههای تازهترین گزارش محرمانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی حاکی از آن است که جمهوری اسلامی میزان ذخیره اورانیوم غنیشده خود را افزایش داده و از تصمیم خود مبنی بر منع دسترسی و نظارت تعدادی از بازرسان مجرب آژانس، صرف نظر نکرده است.
خبرگزاری آسوشیتدپرس با اشاره به این گزارش نوشت حکومت ایران در حال حاضر بیش از ۱۴۲ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصدی در اختیار دارد که در مقایسه با گزارش پیشین آژانس بینالمللی در بهمن ماه سال گذشته، جهشی ۲۰ کیلوگرمی نشان میدهد.
اورانیوم غنیشده با خلوص ۶۰ درصدی را به سرعت و با طی چند مرحله کوتاه میتوان به اورانیوم با خلوص ۹۰ درصد تبدیل کرد که در تولید سلاح هستهای کاربرد دارد.