
انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور، میتوانست آغاز تنشهای دوباره در ایران باشد، اما او از در گفتوگو وارد شد و ایران نیز از این فرصت استقبال کرد. گفتوگوهایی که به چالشی فرسایشی برای شهروندان تبدیل شده است. آنها در تعلیق توافق، جنگ یا فعال شدن مکانیسم ماشه به سر میبرند.
تعدادی از شهروندان در گفتوگو با یورونیوز، معتقدند قرار نیست توافقی شکل بگیرد و گزینه جنگ را محتمل میدانند.
در حالی که دولت مسعود پزشکیان مصمم است نیم قرن اختلاف و مخاصمه میان دو کشور را حل و فصل کند و امتیاز توافق را به نام خود ثبت کند، اما واکنشهای دونالد ترامپ در عین حال که مذاکرات را روشن میبیند، اما در مواردی یک عقبنشینی مشخص دارد و همه رویاهای شهروندان ایرانی را خراب میکند و آنها را تا یک قدمی جنگ پیش میبرد.
تعلیق میان صلح و فشار؛ از توافق تا جنگ
ورود دونالد ترامپ، به عرصه ریاست جمهوری ایالات متحده هر چند برای ایرانیها همراه با ترس بود و بازار واکنش منفی به انتخاب او نشان داد و بازارهای طلا، سکه و ارز رشد صعودی داشتند، اما تغییر مشی او به گفتوگو، کورسویی برای انجام توافقات ایجاد کرد و دلار که از مرز ۱۰۰ هزار تومان گذشته بود، به کانال ۸۰ هزار تومان بازگشت. در حالی که بخشی از جامعه امیدوار بودند این سقوط ادامه پیدا کند، اما تعدادی از فعالان بازار معتقد بودند این بازی ادامهدار نخواهد بود و قیمتها بیش از این پایین نخواهد آمد.چهارشنبه پیش ترامپ در سخنرانی «ایران را مخربترین کشور خاورمیانه» معرفی کرد، این اظهارات به سرعت معادلات را بر هم زد. حتی برخی کارشناسان اعلام کردند بوی جنگ به مشام میرسد.
مصطفی تاییدی،، کارشناس بینالملل، در گفتوگو با یورونیوز، امیدی به انجام توافق ندارد و روند کنونی را دورهای فرسایشی میداند که چند دهه ادامه داشته و همچنان ادامه خواهد داشت. او میگوید: «دو طرف مذاکره فاقد عقلانیت هستند و این موضوع کار را دشوار میکند. در یک سو، علی خامنهای دیگر توان کنترل تندروها را ندارد و این افراد جزو مهرههای کلیدی و تصمیمساز هستند. از طرف دیگر، موضوع اسرائیل از جمله موضوعاتی است که باید حل و فصل شود، موضوعی که خط قرمز ایران است و بعید است از موضع خود عقب نشینی کند. در چنین شرایطی فعال شدن مکانیسم ماشه و شروع جنگ محتملترین اتفاقات است.» تنها ساعاتی پس از اظهارات ترامپ، او در دیدار با رهبران تجاری در دوحه، اعلام کرد که «ایران به نوعی با شرایط توافق، موافقت کرده است.» و از مذاکرات اخیر، به عنوان «گفتوگوهایی بسیار جدی برای صلحی بلندمدت» یاد کرد و احتمال حمله نظامی به تأسیسات هستهای ایران را منتفی دانست. این خبر میتوانست برای بخشی از شهروندان ایران که نگران جنگ بودند، امیدوارکننده باشد، اما جمعیتی همچنان جنگ را گزینه اصلی میدانند.
بابک رئیسی، یکی از صرافان تهران به یورونیوز میگوید: «اولین اظهارنظر ترامپ، بازار را ملتهب کرد و شاهد افزایش قیمتها بودیم، حتی بسیاری احتمال دادند که باید خود را برای جنگ یا شرایطی سخت آماده کرد. فروش به شدت کاهش یافت، اما ظهر پنجشنبه با تغییر موضع ترامپ، قیمتها کاهش پیدا کرد. البته این کاهش همچنان محتاطانه است و قیمتها در پایینترین سطح به ۸۳ هزار و ۳۰۰ تومان رسید و در مواردی تا ۸۴ هزار تومان نیز به فروش رسید.»
او معتقد است که بازار مدتهاست به اظهارات سیاسیون، واکنشهای محتاطانه و اندک نشان میدهد.
رسانهها اما واکنش مثبتی نشان دادند و با استناد به گفتوگوی اخیر علی شمخانی با شبکه انبیسی، که به صراحت گفته: «اگر آمریکا تمام تحریمها را فوراً لغو کند، ایران آماده توقف غنیسازی با غلظت بالا و تحویل ذخایر اورانیوم خود است»، به این گفتوگوها امید دارند و آن را گام مثبت ایران برای حل اختلافات ۴۵ ساله میدانند.مردم فقط نتیجه قطعی میخواهند
ترامپ پیشتر بارها تأکید کرده اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، احتمال اقدام نظامی علیه تأسیسات هستهای ایران وجود دارد. از سوی دیگر ایران حاضر نیست فعالیتهای هستهای خود را متوقف کند.، این وضعیت زندگی مردم را بین امید و ترس قرار داده است.
مولود نبویان، از فعالان اقتصادی در جنوب کشور به یورونیوز میگوید: «بلاتکلیفی چندساله میان جنگ و توافق و فعال شدن مکانیسم ماشه، فعالیتهای اقتصادی و سرمایهگذاری را به شدت همراه با ریسک و فرسایشی کرده و در مواردی ترجیح میدهند وارد فعالیتهای تولیدی یا سرمایهگذاری نشوند.»
به گفته او: «در شرایطی که همزمان حرف جنگ و توافق است، بهترین فعالیت، انفعال و توقف هر نوع فعالیت اقتصادی و سرمایهگذاری است.»
بلاتکلیفی ایران و امریکا در توافق یا تخاصم
با وجود آن که سخنان آخر ترامپ امیدوارانه بود و از سوی دیگر، شمخانی نیز موضع مشخصی در مورد محدودسازی برنامه هستهای ایران اتخاذ کرد، اما تا زمانی که مقامات رسمی جمهوری اسلامی موضعگیری نکنند، نمیتوان تحلیلی از وضعیت مذاکرات و آینده آن داشت، هر چند عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، مذاکرات اخیر را «دشوار اما مفید» توصیف کرده و گفته: «ما ایدههایمان را بهصورت مکتوب ارائه کردهایم، اما هنوز هیچ پیشنهاد کتبی از طرف مقابل دریافت نکردهایم.»
در حالی که رسانه آمریکایی اکسیوس مدعی شده استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا، یک سند مکتوب به ایران ارائه کرده است.
گفتوگو میان حریفان بد عهد
گفتوگوی غیرمستقیم میان ایران و امریکا، احتمالا یکی از سختترین مذاکرات برای رسیدن به یک توافق است. به خصوص آن که هنوز تجربه خروج دولت ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ در ذهن تهران تازه است. در عین حال تهران خواهان لغو فوری و کامل تحریمهاست؛ خواستهای که واشنگتن بهسادگی حاضر به پذیرش آن نیست و مشخص نیست این خط و نشان کشیدن تا چه زمانی قرار است ادامه داشته باشد.
هر چند زبان دو طرف در حالی که نرمتر شده، گاهی تلخ و گزنده است. وضعیتی که اگر برای دولت مردان یک روند عادی است، برای شهروندان تحمل یک دوره فرسایشی و تمام نشدنی است که امیدی به اصلاح و بهبود وضعیت ندارند. آنها فقط میخواهند خط پایان را ببینند. برخی از شهروندان ایرانی در گفت وگو با یورونیوز اعلام کردهاند که حتی تمایلی به دنبال کردن روند مذاکرات ندارند، چرا که در نهایت عایدی برای آنها نخواهد داشت و در انتظار نتیجه نهایی هستند. نتیجهای که برایشان خوشایند نیست و حتی از آن بوی جنگ به مشامشان میرسد، اما میگویند حداقل تکلیفمان مشخص است و یکباره بدبخت میشویم.
با توجه به سخنان تاییدی ترامپ مبنی بر ارسال پیشنهاد کتبی به ایران و ادعای او در مورد اینکه تهران خواهان تجارت با واشنگتن است باید دید نهایتا مقامات ایران بعد از دریافت رسمی پیشنهاد جدید احتمالا از کانال عمان، چه پاسخی به آن خواهند داد.
فارغ از خط قرمزهای طرفین، مسئله و اولویت اصلی را باید وضعیت رو به قهقرای اقتصادی دانست که ایران را بیش از پیش در سراشیبی سقوط هل میدهد.