به مناسبت آغاز اجلاس سران گروه بیست (G20) که امسال با میزبانی عربستان برگزار میشود، رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در گفتگویی که “نادر” توصیف شده با ملک سلمان پادشاه عربستان تبادل نظر کرد. اردوغان همچنین در پیامی درون حزبی، لحن آرامتری گرفته و خواستار گفتگو با اتحادیۀ اروپا و “همکاری عمیقتر با کشورهای دوست” شده است.
روز شنبه ۲۱ نوامبر/اول آذر، سایت رادیو تلویزیون دولتی ترکیه نوشت: “اردوغان و پادشاه عربستان سعودی توافق کردند کانالهای گفتگو را برای بهبود روابط دوجانبه و حل مشکلات باز نگه دارند”…
سایت العربیه، متعلق به دولت سعودی نیز خبر داد که “ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه سعودی، عصر جمعه با رجب طیب اردوغان رئیسجمهوری ترکیه تماس تلفنی برقرار کرد”. هیچیک از دو طرف نگفتهاند که برای این گفتگو چه کسی پیشقدم شده است. نزدیک به یک سال و نیم پیش نیز اردوغان و ملک سلمان به مناسبت عید فطر با یکدیگر تماس تلفنی داشتند.
گفتگو بین دو رهبر در حالی صورت میگیرد که رقابت منطقهای عربستان و ترکیه شدیدتر از همیشه است. این رقابتها بعد از واقعۀ قتل جمال خاشقجی (۲٠۱٨) که در کنسولگری عربستان در استانبول رخ داد، گاه به مرز خصومت رسید. رسانههای ترک صریحاً محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان را مسئول اصلی جنایت دانستند و اردوغان نیز بدون اینکه از کسی اسم ببرد گفت که دستور قتل در “سطوح بسیار بالای حکومتی” صادر شده است.
عربستان و ترکیه هر دو داعیۀ رهبری معنوی مسلمانان سنّی جهان را دارند. در سالهای اخیر، پشتیبانی ترکیه از اخوانالمسلمین و همراهیاش با قطر، سعودیها را عصبانی کرده است. در زمینۀ اقتصادی نیز رقابت دو کشور شدت گرفته. به تازگی عربستان، فعالیت گستردهای را برای تحریم کالاهای ترک آغاز کرده است.
پیامی برای اتحادیۀ اروپا
همزمان با شروع اجلاس گروه بیست، رجب طیب اردوغان در پیامی به کنگرۀ حزب خود – حزب عدالت و توسعه – گفت: “ماخواهان همکاری عمیقتر با دوستان و متفقینمان هستیم”…
به طور کلی محتوای این پیام اردوغان لحنی آشتیجویانه دارد و نسبت به سخنان پرغیظ و خشم هفتههای اخیر وی بسیار ملایمتر به نظر میرسد. در یکی دو ماه اخیر، رئیس جمهوری ترکیه اظهارات بسیار تندی علیه کشورهای اروپایی، امانوئل ماکرون، ارمنیها، یونانیها، آمریکاییها و… داشته است. اما اینک پس از مدتها، وی صحبت پیوستن ترکیه به اتحادیۀ اروپا را پیش کشیده و گفته است که “ما آیندۀ خودمان را در اروپا میبینیم”. در حالی که ترکیه و اتحادیۀ اروپا بر سر منابع مدیترانۀ شرقی و وضعیت قبرس اختلافات زیادی دارند، اردوغان گفت: “ما از اتحادیۀ اروپا انتظار داریم که به وعدههایش عمل کند و در قبال ترکیه تبعیض قائل نشود، یا حداقل به ابزاری برای دامن زدن به خصومتها علیه ما تبدیل نشود”.
اردوغان در پایان تأکید کرد: “ما فکر نمیکنیم مشکلی با کشور یا نهادی داشته باشیم که از طریق مذاکره و دیپلماسی قابل حل نباشد”. او همچنین گوشزد کرد که ترکیه میخواهد از روابط قدیمی و تنگاتنگ با آمریکا استفاده کند.
اردوغان گفت: “ما نمیتوانیم کشورهایی مثل ایران و روسیه را که روابط دیرینه با ما دارند، از یاد ببریم. ما همچنین روابط بسیار عمیقی با جهان اسلام و جهان ترکزبان داریم”…