بهگزارش خبرگزاری رویترز، وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد اگر جمهوری اسلامی ایران «بازگشت متقابل» به توافق برجام را نپذیرد، ایالات متحده نیز آمادگی دارد تا تحریمهایی شدید بر حکومت ایران اعمال کند.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در نشست خبری روز دوشنبه، ۱۵ اوت ۲۰۲۲، گفت تنها راه بازگشت متقابل به توافق برجام، دست کشیدن جمهوری اسلامی ایران از خواستههای فراجامی خود است.
جمهوری اسلامی ایران، در جریان مذاکرات وین، دستکم سه خواسته مطرح کرده است که از نظر طرفهای غربی این مذاکرات خواستههایی بهحساب میآیند که در چارچوب توافق برجام نمیگنجند. یکی از خواستههای فرابرجامی در مورد شبهههایی است که آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره ذرات اورانیوم کشف شده در سه سایت هستهای جمهوری اسلامی دارد. آژانس بینالمللی انرژی اتمی، با استناد به مدارکی که بهوسیله دولت اسرائیل در اختیار جامعه بینالمللی قرار گرفت، ادعا میکند ردِ اورانیومهای کشف شده در این سایتها نگرانی آژانس در مورد احتمال جنبههای نظامی فعالیت هستهای تهران را افزایش داده است.
از طرف دیگر، مقامهای جمهوری اسلامی ایران میگویند آژانس بینالمللی انرژی اتمی این موضوع را تحت تاثیر فشارهای اسرائیل مطرح میکند و سئوالهای طرح شده آژانس در این زمینه را نوعی رفتار سیاسی در قبال حکومت ایران نشان میدهد. بنابراین حکومت ایران با توسل به این توجیه سطح همکاری با آژانس را بهشدت کاهش داده و با خاموش کردن دوربینهای نظارتی نصب شده در سایتهای هستهای ایران، عملا راه نظارت آژانس بینالمللی بر برنامه هستهای جمهوری اسلامی را بسته است.با اینهمه کشورهای غربی استدلال میکنند آژانس بینالمللی انرژی اتمی یک نهاد مستقل و وابسته به سازمان ملل متحد است و جمهوری اسلامی ایران نمیتواند احیای برجام را مشروط به چنان شرطی کند و تنها راه موجود پاسخ به پرسشهای آژانس در مورد ابعاد نظامی فعالیتهای هستهای تهران است. با اینوجود برخی از گزارشهای منتشر شده در هفته گذشته، از جمله گزارش روزنامه والاستریت ژورنال، تاکید دارند که پیشنویس ارائه شده از سوی اتحادیه اروپا در این زمینه امتیازهای چشمگیری به حکومت ایران داده است.
ند پرایس در عینحال در سخنان روز دوشنبهاش اعلام کرد که پاسخ رسمی دولت ایالات متحده آمریکا به پیشنویس ارائه شده از سوی اتحادیه اروپا را «بهصورت خصوصی» در اختیار جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی این اتحادیه، قرار خواهند داد.
پیشتر وبسایت پولتیکو در گزارشی که روز جمعه منتشر کرد، نوشته بود دیپلماتهای اتحادیه اروپا به جمهوری اسلامی و دولت آمریکا اعلام کردهاند که نظر نهاییشان را باید تا روز ۱۵ اوت به این اتحادیه ابلاغ کنند.
پرایس روز پنجشنبه در این مورد گفته بود:«ما متن پیشنهادی اتحادیه اروپا را بهدقت مطالعه میکنیم و، در صورت درخواست، به آنها پاسخ خواهیم داد.» میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمانهای بینالمللی در وین، نیز روز یکشنبه در مورد سرنوشت پیشنویس ارائه شده از سوی اتحادیه اروپا گفت:«بهنظر می رسد ایالات متحده موافق است، اما [حکومت] ایران هنوز موضع خود را درباره متن فعلی اعلام نکرده است و بههمین دلیل درباره خواسته احتمالی تهران گمانهزنی نمیکنم.»
با اینحال حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، در اظهاراتی که روز دوشنبه، ۲۴ مرداد ۱۴۰۱، در جمع خبرنگاران داخلی داشت، اعلام کرد حکومت ایران نظر قطعیاش در مورد متن پیشنهاد شده را تا ساعت ۲۴ بهوقت تهران به «هماهنگکننده اتحادیه اروپا» ارائه خواهد داد. او در ادامه صحبتهای امروزش گفت:«اگر واکنش آمریکا با واقعبینی و انعطاف باشد توافق رخ میدهد و اگر آمریکا انعطاف نشان ندهد باید بیشتر گفتگو کنیم.»خبرنگاران بینالمللی هم از پاسخ ایران به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا خبر دادند. لارنس نورمن، خبرنگار «والاستریت ژورنال» در توییتی نوشت که طبق آنچه به او گفته شده، تهران پیشنهاداتی برای حل مسائل باقی مانده را در پاسخ خود گنجانده است.
استفانی لیختنستاین، خبرنگار دیپلماتیک مستقر در وین نیز در صفحه توییتر خود ضمن اعلام این که پاسخ ایران توسط اتحادیه اروپا دریافت شد، به نقل از منبع خود گفت: «هیچ چیز خیلی التهابی در متن وجود ندارد». او افزود که «ظاهراً چیزی در مورد بررسی پادمان در متن وجود ندارد و بیشتر بر تحریمها و تضمینها متمرکز است. او در عین حال تاکید کرد که اطلاعات وی تنها از یک منبع است و هنوز قابل تایید نیست.»
با این حال، محمد مرندی مشاور تیم مذاکرهکننده نیز در توییتی درباره پاسخ تهران نوشت که «ایران در پاسخ خود نگرانیهای خود را بیان کرده است، اما حل مسائل باقی مانده چندان دشوار نیست. این نگرانیها بر اساس نقضهای گذشته ایالات متحده و اتحادیه اروپا است. نمیتوانم بگویم که توافقی صورت خواهد گرفت، اما نسبت به گذشته به توافق نزدیکتر شدهایم.»
قبل از این، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در نشست خبری روز دوشنبه 24 مرداد گفت که تنها راه برای احیای توافق هستهای 2015 ایران این است که تهران از خواستههای بیربط خود دست بکشد و افزود که واشنگتن معتقد است که هر چیزی که میتوان درباره آن مذاکره کرد، پیش از این مذاکره شده است. او مجددا تاکید کرد: «ما مدتهاست که این خواستهها را غیرمجاز خواندهایم.»
پرایس اعلام کرد که ایالات متحده پاسخ خود را به متن «نهایی» اتحادیه اروپا در مورد احیای توافق «بهصورت خصوصی» ارائه خواهد کرد. اما او زمانی برای آن تعیین نکرد.
این در حالی است که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی روز دوشنبه از «پیشرفتهای نسبی و قابل توجه» در مذاکرات خبر داد و اظهار کرد که در فرازی از زمینهها که مورد مطالبه ایران بود، «بخشی از انتظارات ما تأمین شد.»
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران نیز اظهار کرد که طرف آمریکایی در دو موضوع بهطور شفاهی انعطاف نشان داده و ایران منتظر مکتوب شدن آنها، و نیز انعطاف در موضوع سوم است. او درباره دو موضوع اول و دوم توضیحی ارایه نکرد، اما گفت که موضوع سوم، «تضمینهای درخواستی ایران از سوی آمریکا» است.
وزیر خارجه ایران در ادامه افزود که اگر نظرات ایران در سه موضوع مذکور «تامین شود»، تهران آماده جمعبندی و اعلام توافق نهایی با حضور وزاری خارجه کشورهای حاضر در مذاکرات وین است.
بازنگشتن به برجام یعنی ادامه تحریمها و فشار دپیلماتیک
وزارت امور خارجه ایالات متحده در پاسخ به گفتههای وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در مورد اینکه تهران هم در صورت عدم احیای برجام «پلن بی» دارد، گفت: «اگر ایران بازگشت به برجام را نپذیرد، ایالات متحده به اجرای شدید تحریمها و دیگر راههای فشار دپیلماتیک بر تهران ادامه میدهد.»
ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، تنها راه دستیابی به بازگشت متقابل به توافق هستهای را انصراف تهران از خواسته های فرابرجامی دانست و افزود: «آمریکا پاسخ خود را به طرح مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مستقیما و به صورت غیر علنی ارائه میکند.»
او تصریحکرد: «بگذارید بار دیگر موضع آمریکا را بیان کنم، همانگونه که جو بایدن، رئیس جمهوری [آمریکا]، هم گفته است، ما هیچگاه اجازه نخواهیم داد که ایران به سلاح هستهای دست پیدا کند. ما از همه ابزارهای در اختیار خود برای بازداشتن ایران به دستیابی به آن بهره خواهیم برد، ما همچنین از ابزارهای در اختیارمان برای مقابله با اقدامات منطقهای ایران و حتی فراتر از آن، مانند طراحی حمله، علیه مقامات پیشین دولت آمریکا و دیگر تهدیدات علیه شهروندان آمریکا استفاده خواهیم کرد.»
پرایس خاطرنشان کرد که دولت بایدن همچنان بر این باور است که دیپلماسی بهترین و کارآمدترین گزینه برای محدود کردن دائمی برنامه هستهای ایران از طریق راستیآزمایی است و «ما این مساله را طی شانزده ماه مذاکرات بیان کردهایم.»
بنا به گفته او، آمریکا قادر است در صورت عدم تمکین ایران به بازگشت متقابل به احیای برجام، با همراهی کشورهای متحد اروپایی و دیگر متحدانش در سطح جهان، اجماعی را علیه جمهوری اسلامی، ایجاد کند.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی دولت جو بایدن، به برخی گزارشهای رسانهای مبنی بر دادن امتیازاتی توسط دولت آمریکا درباره تعامل با سپاه پاسداران و یا کوتاه آمدن در مورد برخی از موضوعات پادمانی گفت: «همه این درخواستها از سوی ایران فراتر از مذاکرات برجام است.»
ند پرایس تصریحکرد: «اگر ایران میخواهد که نام سپاه پاسداران از فهرست سازمان تروریستی خارجی پاک شود، باید رفتار زیربنایی خود را تغییر دهد و فعالیتهای خطرناکی را که منجر به وضع تحریمها شده متوقف کند.»
این مقام عالی رسانهای وزارت امور خارجه آمریکا همچنین گفت: «اگر موفق به احیای برجام شویم، آمریکا با استفاده از تحریمهایی که پابرجا خواهند ماند و سایر ابزارهای مربوطه به مقابله با تهدیدات سپاه پاسداران ادامه خواهدداد.»
او تاکید کرد: «بازهم برای روشنگری میگویم، هنوز اجرای تحریمها را متوقف نکردهایم بنابراین از کشورهای ثالث هم انتظار داریم تا همچنان به این تحریمها پایبند باشند.»
واکنش به سخنان ایران درباره ترور نافرجام سلمان رشدی
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در ادامه، موضعگیری جمهوری اسلامی ایران در مورد ترور نافرجام سلمان رشدی نویسنده رمان «آیات شیطانی» را «نفرتانگیز و انزجارآور» خواند.
ند پرایس با اشاره به واکنش آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، به ترور نافرجام رشدی افزود: «دههها است که جان سلمان رشدی هدف تهدید بوده است و این که رژیم ایران نقطه کانونی ترویج این تهدیدات بوده و هست بر کسی پوشیده نیست.»
او ادامه داد: «ما بارها تهدیدات علیه جان او را از مقامات ایرانی شنیدهایم که مروج خشونت بوده است، از همان ابتدا با صدور فتوا تا هم اکنون. ما قویا اعلام می کنیم که این گونه اقدامات را هرگز بر نمیتابیم.»