گام آخر ایران: توقف کامل برجام

دولت جمهوری اسلامی ایران طی بیانیه‌ای گام پنجم و آخرین گام در کاهش تعهدات ایران در توافق هسته‌ای را اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران دیگر برای خود هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) قائل نیست.

تأسیسات هسته‌ای فردو (عکس: آرشیو)

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت (پاد) شامگاه یکشنبه ۱۵ دی/ ۵ ژانویه دولت ایران با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد هیچگونه محدودیتی در برنامه هسته‌ای خود را نمی‌پذیرد:

«جمهوری اسلامی ایران در گام پنجم کاهش تعهدات خود، آخرین مورد کلیدی از محدودیت های عملیاتی خود در برجام، یعنی “محدودیت در تعداد سانتریفیوژها” را کنار می‌گذارد. بدین ترتیب برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست و من‌بعد برنامه هسته‌ای ایران صرفاً بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت.»

دولت ایران در این بیانیه یادآوری کرده که همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنان ادامه می‌یابد. در این بیانیه جمهوری اسلامی مانند گذشته تأکید کرده که چنانچه منافع ایران از توافق هسته‌ای تأمین شود، ایران آماده بازگشت به برجام است:

«در صورت رفع تحریم‌ها و منتفع شدن ایران از منافع برجام، جمهوری اسلامی ایران آماده بازگشت به تعهدات برجامی خود می‌باشد. سازمان انرژی اتمی موظف است در این چارچوب اقدامات و تمهیدات لازم را با هماهنگی رئیس جمهور اتخاذ نماید.»

توافق‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ــ‌ برای بزرگ‌ترشدن اینفوگرافی روی آن کلیک کنید

ایران از ۱۸ اردیبهشت سال جاری بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی در چهار مرحله تعهدات خود در برجام را در واکنش به عدم اجرای تعهدات اروپا در راه‌اندازی کانال مالی اینستکس برای تجارت نفت کاهش داده است. قرار بود ۱۶ دی/ ۶ ژانویه گام پنجم اعلام شود. کشته شدن قاسم سلیمانی در حمله هوایی آمریکا به کاروان حامل او در حوالی بغداد این روند را تسریع کرده است. محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام شنبه گذشته با انتشار پیامی در توییتر نوشت:

« تا اجرای پاسخ قاطع و کوبنده به ترامپ، صدور هرچه سریع‌تر دستور گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌ای لازم است.»

با خروج آمریکا از برجام و با اعلام سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران، وزارت خزانه‌داری آمریکا تاکنون مجموعه‌ای از بیش از هزار شرکت و فرد را تحت تحریم اقتصادی قرار داده است. صادرات نفت ایران هم به ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته. با این حال تحریم‌ها نه تأثیری در رفتار جمهوری اسلامی در خاورمیانه گذاشته و نه ایران برای حصول یک توافق تازه که دربردارنده فعالیت موشکی سپاه و نفوذ منطقه‌‌ای جمهوری اسلامی باشد پای میز مذاکره آمده است. با حمله هوایی به کاروان قاسم سلیمانی در بغداد، سیاست فشار حداکثری دولت آمریکا ظاهراً وارد یک مرحله نظامی شده است. توقف کامل تعهدات ایران در برجام نخستین واکنش به این تحول تازه است. اتحادیه اروپا از محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران دعوت کرده که برای یافتن راهی برای کاهش تنش‌ها به بروکسل سفر کند. به گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران رایزنی‌ها درباره سفر ظریف به بروکسل انجام شده اما سفر وزیر خارجه ایران هنوز قطعی نیست.

سه قدرت اروپایی، بریتانیا، آلمان و فرانسه تهدید کرده‌اند که در تناسب با اقدامات آتی ایران و به طور تدریجی، بدون آنکه پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ببرند، مکانیسم ماشه را فعال می‌کنند.

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان با استناد به گزارش‌های مکرر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده که اقدامات ایران برای کاهش تعهداتش در برجام برگشت‌پذیرند و هنوز ایران توافق هسته‌ای را نقض نکرده است. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سطح غنی‌سازی اورانیوم ایران به ۴,۵ درصد رسیده و میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران نیز تا تاریخ ۱۲ آبان / ۳ نوامبر ۳۷۲,۳ کیلوگرم اعلام شده است. ایران برای دستیابی به بمب اتم به ۱۰۵۰ کیلوگرم اورانیوم نیاز دارد.

توقف کامل تعهدات ایران در برجام از یک سو میزان ذخایر اورانیوم ایران را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد و «زمان گریز هسته‌ای» را به چند ماه می‌رساند اما از سوی دیگر تحریم تسلیحاتی ایران که در برجام پیش‌بینی شده باقی می‌ماند.