شبکه «ان بی سی» نیوز از قول مسئولان و کارشناسان سابق آمریکایی آورده است، در حالی که ایران و قدرتهای جهانی برای از سرگیری مذاکرات وین طی هفته آینده برای احیای برجام آماده میشوند، ایالات متحده و متحدانش عملا از هم اکنون در حال بررسی فهرستی از «طرحهای جایگزین» در صورت شکست مذاکرات هستند.
با کاهش احتمال گشایش در مذاکرات وین و در بحبوحه اختلافنظر میان ایران و بازرسان هستهای سازمان ملل، با پیشرفت برنامه هستهای ایران و رسیدن آن به موقعیت بسیار حساس و خطر ساز، مقامات آمریکایی و اروپایی با مجموعهای از گزینههای تیره (از تحریمهای سختگیرانه تا اقدام نظامی احتمالی) روبرو هستند.
یک مقام ارشد سابق آمریکایی آشنا با این مباحث، گفت: «این میزان از عقبنشینی مجموعهای متوالی از پیامدها را به دنبال خواهد داشت و من نمیدانم که چگونه میتوانیم به نتیجهای مطلوب دست یابیم.»
بنا به گفته دیپلماتهای اروپایی و مقامات و کارشناسان سابق آمریکایی، گزینههای احتمالی: متقاعد کردن چین برای توقف واردات نفت از ایران، تشدید تحریمها شامل هدف قرار دادن فروش نفت ایران به چین، پیگیری یک توافق هستهای موقت کمتر جاهطلبانه، اجرای عملیات سری برای تخریب برنامه هستهای ایران و فرمان اجرای حملات نظامی علیه تاسیسات هستهای ایران یا حمایت از اقدام نظامی اسرائیل را شامل میشود.
به گفته مقامات سابق آمریکایی، اگر مذاکرات وین با شکست مواجه شود، اوضاع به زودی میتواند به بنبستی تنشآمیز میان ایالات متحده و ایران همانند آنچه پیش از برجام بوده دگرگون شود که اسرائیل آن موقع به طور جدی در اندیشه حمله نظامی به تاسیسات هستهای ایران بوده و واشینگتن و اروپا، تحریمهای سختگیرانه را علیه تهران اعمال خواهند کرد.
البته مقامات سابق ایالات متحده، تاکید کردند که برنامه هستهای ایران، بسیار پیشرفتهتر از 10 سال پیش است که این امر، فضای مانور کمتری را برای فرونشاندن بحران در اختیار واشینگتن میگذارد.
به گفته کارشناسان، ایران از چند هفته تا دو ماه با داشتن مواد شکافتپذیر کافی برای ساخت سلاح هستهای فاصله دارد. تخمین زده میشد ایران آن زمانی که به توافق هستهای برجام که در دوره باراک اوباما، رئیس جمهوری اسبق آمریکا امضا شد، پایبند بود تنها یک سال تا دستیابی به سلاح هستهای فاصله داشت.
متحدان آمریکایی و اروپایی نیز در مقایسه با دوره اوباما از توان مذاکراتی کمتری برخوردارند زیرا درآن دوران، امکان لغو تحریمها، انگیزه جذابی را برای ایران ایجاد کرده بود و ترس از تحریمهای بیشتر، دیپلماتهای غربی را از نفوذ بیشتری برخوردار ساخته بود.
یک دیپلمات خارجی در خاورمیانه با ذکر این نکته که «یک دلیل خوب برای بازگشت ایران به توافق به من نشان دهید»، گفت که او بعید میداند، مذاکرات وین نتیجه ملموسی به همراه داشته باشد.
هدف قرار دادن محمولههای نفت ایران به چین
دیپلماتهای اروپایی و مقامات سابق ایالات متحده گفتهاند که اگر مذاکرات به بنبست برسد، دولت بایدن ممکن است تلاش کند از اعلام پایان مذاکرات اجتناب کرده و در عوض، درها را به روی دیگر پیشنهادات موقت، بدون بازگشت کامل برجام باز بگذارد. یک احتمال میتواند معاملهای موقت باشد که بر اساس آن، طرفین موافقت میکنند، گامهای کوچکی برداشته یا اساساً وضعیت موجود را در انتظار دستیابی به توافق آینده، متوقف سازند.
دیپلماتهای آمریکایی مشتاق خواهند بود به همتایان روسی و چینی خود نشان دهند که ایران و نه ایالات متحده – طرف مقصر در هر گونه شکست مذاکرات است. مقامات سابق آمریکا و دیپلماتهای اروپایی گفتهاند که اگر مسکو و پکن به این جمعبندی برسند که ایران، انعطافناپذیر است، این جمعبندی به واشینگتن کمک میکند تا فشار بر ایران را افزایش دهد.
به گفته مقامات پیشین آمریکایی ، اگرچه چین، نقش سازندهای در مذاکراتی که منجر به برجام شد، ایفا کرد، اما بهویژه با توجه به موضع محتاطانهتر چین در قبال آمریکا در حال حاضر معلوم نیست که پکن این بار برخوردی باز در راستای حمایت از موضع ایالات متحده داشته باشد.
مقامات کنونی و سابق آمریکا و اروپا اذعان دارند که هر کمپین تحریمی جدیدی، ممکن است ماهها به طول انجامد تا شتاب بیشتری بگیرد. این امر، ایران را از زمان بیشتری برای توسعه دانش هستهای و افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده برخوردار خواهد ساخت. به گفته این محافل، حتی در آن زمان هم ممکن است تحریمها، نتیجه مطلوب را نداشته باشد.
برای افزایش فشار بر ایران، ایالات متحده میتواند تصمیم بگیرد که تحریمها را دور زده و عملیات خرابکارانه، از حملات سایبری گرفته تا بمبگذاری در تاسیسات هستهای برای ایجاد اختلال در برنامه هستهای ایران را انجام دهد. مقامات ارشد نظامی و دولتی اسرائیل میگویند در صورتی که برنامه هستهای ایران به نقطهای بی بازگشت برسد، به تدوین طرحهای اضطراری اقدام میکنند.
اگر اسرائیل آماده حمله به تاسیسات هستهای ایران باشد، دولت بایدن باید تصمیم بگیرد که آیا به این عملیات پیوسته یا آن را فرماندهی کند، یا حمایت لجستیکی بیشتری از نیروهای اسرائیلی در شکل هواپیماهای سوختگیری، بمبهای متلاشیکننده مراکز پنهان زیرزمینی و غیر از آن ارائه دهد.
یک مقام بلندپایه وزارت امور خارجه آمریکا گفت که ایران نباید تصور کند، آمریکا و متحدانش درصورت نزدیک شدن این کشور به دستیابی به تسلیحات هستهای، در برابر آن سر تعظیم فرود خواهند آورد. او افزود: ایران اکنون در معرض اشتباهی محاسباتی قرار دارد؛ به این شکل که ممکن است بگوید در حال ساخت برنامه هستهای هستیم و آمریکا و دیگر کشورها باید تسلیم شوند. آنها باید بدانند که ما تنها نیستیم و در این راستا طرفهای دیگری که میشناسیم (اسرائیل)، دست بسته نخواهند ماند.