حملات نیروی هوایی اسرائیل علیه اهداف نظامی در داخل ایران، در بامداد شنبه، 26 اکتبر، با محکومیت سریع و آشکار کشورهای مختلف شورای همکاری خلیج بدون استثناء مواجه شد. پادشاهی عربی سعودی نیز در بیانیهای جداگانه ضمن محکوم کردن این حمله، آن را تعرض به حاکمیت ایران و نقض قوانین و موازین بینالمللی دانست.
در بیانیه سعودی بر موضع قاطع ریاض در رد تنشافزایی در منطقه و گسترش درگیریها که امنیت و ثبات کشورها و مردم منطقه را تهدید میکند، تاکید شد.
ریاض با هشدار نسبت به «عواقب ادامه درگیریهای نظامی در منطقه»، همه طرفها را به «حداکثر خویشتنداری و کاهش تنشها» دعوت کرد و از جامعه بینالمللی و طرفهای تأثیرگذار و مؤثر خواست تا مسئولیتهای خود را جهت کاهش تشدید و پایان دادن به درگیری ها در منطقه بر عهده بگیرند.
بیانیه صادر شده از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج نیز بر موارد زیر تاکید کرد:
- محکومیت حمله نظامی به جمهوری اسلامی ایران.
- رد نقض حاکمیت کشورها و نقض قوانین و هنجارهای بین المللی.
- رد ادامه تشدید تنش در منطقه خاورمیانه و نیز رد گسترش درگیریهای موجود.
- در نظر گرفتن تشدید تنش فعلی به عنوان تهدیدی مستقیم علیه امنیت منطقه.
- دعوت از طرفهای مختلف به خویشتنداری و توقف تشدید تنش.
- درخواست از جامعه بین المللی برای پذیرفتن مسئولیتهای خود و ایفای نقش موثر در کاهش تنشها در خاورمیانه.
- اهمیت حفاظت از مردم منطقه، به ویژه غیرنظامیان بیدفاع.
- تاکید بر این که گفتگو و روش های دیپلماتیک مسالمت آمیز بهترین راه حل اختلافات است.
این نکات اصلی به طور مشترک توسط شش کشور شورای همکاری خلیج مورد تاکید قرار گرفت، زیرا آنها کلیدهای اساسی برای شروع هر گونه راهحل برای پایان دادن به جنگ فعلی در غزه و لبنان و رویارویی میان تل آویو و تهران هستند.
کشورهای خلیج امروزه به عنوان الگویی برای امنیت، ثبات و توسعه در منطقه عربی تلقی میشوند. آنها بر سرمایهگذاری اقتصادی و نوسازی اجتماعی تمرکز دارند و دیدگاه های متعددی برای تنوع بخشیدن به منابع درآمد، توسعه ساختار دولتی و حکومتداری و سرمایهگذاری در انرژی، فناوری، ورزش، علم، گردشگری و زیرساختها دارند.
این کشورها دریافتهاند که یکی از مهمترین شروط اساسی برای دستیابی به این اهداف، وجود فضای امن و دارای ثبات سیاسی در خاورمیانه است و ادامه جنگ اسرائیل در نوار غزه و لبنان به ضرر این اهداف خواهد بود.
بر اساس بیانیه وزارت امور خارجه امارات عربی متحده، تقویت گفت وگو، پایبندی به قوانین بینالمللی و احترام به حاکمیت کشورها به عنوان «بهترین پایهها برای حل بحرانهای کنونی» عنوان شده است.
سعودی، امارات، کویت، بحرین، عمان و قطر معتقدند که ادامه عملیات نظامی برای بیش از یک سال امنیت برای اسرائیل، فلسطین و لبنان به ارمغان نیاورده است و ممکن است دامنه جنگ گسترش یابد و از کنترل خارج شود.
از سوی دیگر، کشورهای شورای همکاری خلیج، دیپلماسی در قبال ایران را بر اساس اصول «حسن همجواری»، «عدم مداخله در امور داخلی» و «احترام به حاکمیت کشورها» دنبال میکنند. این سیاستها، اگرچه از کشوری به کشور دیگر متفاوت است، اما با اتخاذ برنامههای عملی بلندمدت با هدف بلندمدت، «گفتوگوی جدی و مؤثر» را بهعنوان راه اصلی حل و فصل اختلافات موجود با همسایه شرقی (ایران) انتخاب کردند. هدف از سوق دادن تهران به مشارکت در پروژه های توسعه و نوسازی منطقهای، کنار گذاشتن تدریجی سیاستهای حمایت از گروههای شبه نظامی در خاورمیانه از سوی حکومت تهران است. اگرچه در آینده نزدیک این اتفاق نخواهد افتاد، اما ممکن است امنترین و کم هزینهترین مسیر باشد.
این دیپلماسی مبتنی بر مهار و ترکیبی از اقناع و قاطعیت در عین حال، تاکنون موفق شده است کشورهای خلیجی را در طول یک سال جنگ اسرائیل در غزه و لبنان از مشکلات امنیتی و سیاسی در امان نگه دارد. همچنین «توافقنامه پکن» میان سعودی و ایران در مارس 2023 به عنوان یک “شبکه ایمنی” منطقهای عمل کرد که سطح تنش در منطقه را کاهش داد و گروههای نیابتی ایران را از انجام اقدامات خصمانه علیه سعودی و بقیه کشورهای خلیجی منع کرد.
گرچه ریاض و تهران در خصوص حوادث پس از هفتم اکتبو و طوفان الاقصی اختلاف نظر دارند اما این اختلافات به گونهای منطقی و آرام مدیریت شد و سعودی و ایران به دور از مواضع تنشآمیز و در دیدارهای دوجانبه میان مقامات دو کشور برای حفظ امنیت منطقه راه دیپلماسی را پیش گرفتند.
در مورد اسرائیل، بیانیههای کشورهای شورای همکاری خلیج در طول سال گذشته در محکومیت «جنایت اسرائیل»، محکومیت هدف قرار دادن غیرنظامیان، درخواست آنها برای آتشبس فوری و همهجانبه، و تأکید آنها بر آغاز روند صلح که منجر به اعطای حقوق قانونی فلسطینیان و اعلام کشور مستقل آنها با پایتختی قدس شرقی، تأکید کرد.
بر این اساس، بیانیههای کشورهای عربی خلیج در محکومیت حمله اسرائیل ایران با مواضع قبلی آنها مطابقت دارد به دلیل اینکه آنها نمیخواهند به اسرائیل هدایای سیاسی مجانی بدهند و لازم میدانند به ریشهها و علل بحرانها و راهحلها که در راس آنها پایان دادن به اشغالگری غیرقانونی اسرائیل در سرزمینهای فلسطینی و عربی است ، پرداخته شود.
کشورهای شورای همکاری خلیج، از طریق نشستهای دائمی و تحرک وزرای خارجه خود در پایتختهای مختلف جهان، به دنبال تشکیل افکار عمومی بینالمللی حامی «راهحل دو کشوری» هستند و دیپلماسی فعال با هدف فشار دادن ایالات متحده، بریتانیا، اتحادیه اروپا، روسیه و چین را دنبال میکنند تا وارد تعامل واقعیتری شوند که منجر به پایان دادن جنگها در منطقه و آغاز مرحله جدیدی در تاریخ خاورمیانه شود که در آن امنیت، ثبات و صلح منطقهای حاکم گردد.