دو روز قبل ریچارد گرهنل سفیر آمریکا در آلمان بلافاصله بعد از آنکه استوارنامه خود را تقدیم فرانک والتر اشتاینمایر، رئیس جمهور این کشور کرد، در پیامی در توئیتر با لحنی که سیاستمداران آلمانی آن را آمرانه درک کرده بودند، از شرکتهای آلمانی خواسته بود که معاملات خود را با ایران متوقف کنند. گرهنل شنبه ۱۲ مه/ ۲۲ اردیبهشت در مصاحبه با یک نشریه آلمانیزبان اعلام کرده است که تحریم ایران بعد از خروج آمریکا از توافق هستهای به معنای جبهه تازهای در جنگ اقتصادی با اروپا نیست. او میگوید: اگر میخواهید جنگ تازهای در خاورمیانه درنگیرد، ایران را به سر میز مذاکره برگردانید.
ریچارد گرهنل، سفیر جدید آمریکا در آلمان: آمرانه یا صریح؟ (عکس: آرشیو)
دونالد ترامپ ۹ مه/ ۱۹ اردیبهشت یک روز بعد از اعلام خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، جمهوری اسلامی ایران را تهدید کرد که چنانچه غنیسازی اورانیوم را از سربگیرد، با «عواقب جدی» روبرو میشود. رئیس جمهور آمریکا درباره پیامدهای مورد نظرش سکوت کرده بود.
ریچارد گرهنر در گفتوگویی که نشریه «فونکه» با او انجام داده گفته است:
«ما از متحدان و دوستانمان انتظار داریم که کمک کنند ایران به سر میز مذاکرات برگردد. ما آمریکاییها اعتقاد داریم که اگر جامعه بینالملل متحد باشد، تحریمها جواب میدهند. توافق هستهای با ایران بود که جهان را خطرناکتر کرد و نه خروج از این توافق.»
آژانس بینالمللی انرژی اتمی تاکنون ۱۱ بار پایبندی ایران به مفاد برجام را تأیید کرده. یوکیا آمانو یک روز بعد از خروج آمریکا از برجام با انتشار بیانیهای پایبندی ایران به تعهداتش در توافق هستهای را مجدداً تأیید کرد. مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در این بیانیه یادآوری کرده بود که ایران ذیل قدرتمندترین راستیآزمایی هستهای جهان قرار دارد. با اینحال ریچارد گرهنر، سفیر آمریکا در آلمان گفته است:
«آیا واقعاً فکر میکنید ملاها در سالهای گذشته غنیسازی اورانیوم را کنار گذاشتهاند؟ ما مدارکی [از ادامه برنامه هستهای ایران] داریم و این مدارک را به طور منظم به شرکایمان نشان میدهیم.»
گرهنر بلافاصله پس از تقدیم استوارنامهاش به رئیس جمهور آلمان از شرکتهای آلمانی خواسته بود که معاملاتشان را با ایران متوقف کنند. آندریا ناهلس، رئیس حزب سوسیال دموکرات آلمان در پاسخ گفته بود که گرهنر ابتدا میبایست مقدمات دیپلماسی را بیاموزد. ولفگانگ آیشنگر، رئیس کنفرانس امنیتی مونیخ هم به گرهنر یادآوری کرده بود که یک سفیر موظف است سیاستهای خارجی دولت متبوعش را توضیح دهد و هرگز اجازه ندارد به کشور مهمان دستور دهد که چه باید بکند.
سفیر آمریکا در پاسخ به این انتقادات گفته است: براى جلوگیرى از یک جنگ تازه، راهی جز صراحت نیست:
«اگر میخواهیم مانع از جنگ تازهای بشویم، بهتر است دیپلماتهایی داشته باشیم که با صراحت حرفشان را به دوستانشان بگویند.»
پیش از توافق هستهای و در زمان تحریمهای جهانی علیه ایران حجم مبادلات اقتصادی ایران و آلمان از سالانه ۱۲ میلیارد دلار به ۲ میلیارد دلار کاهش پیدا کرد. این رقم در عمر ۸۰ ساله روابط ایران و آلمان کمسابقه بود. پس از برجام حجم مبادلات بین دو کشور افزایش یافت و ایرانیها توانستند به فنآوریهای نو در زمینه انرژیهای تجدیدپذیر دست پیدا کنند. با این حال حجم مبادلات اقتصادی ایران و آلمان در سال گذشته میلادی سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو بود و این نزدیک به یک سوم رقمی است که انتظار میرفت پس از برجام تحقق یابد.
براساس آمار اتاق بازرگانی ۱۰ هزار شرکت آلمانی در حال حاضر با ایران روابط تجاری دارند و حدود ۱۲۰ شرکت با پرسنل خود در ایران مشغول کار هستند. در چنین وضعیتی تحریمهای تازه آمریکا فعالیت این شرکتها در ایران را مختل میکند.
سفیر آمریکا در آلمان در پاسخ به این پرسش که شرکتهای آلمانی که در ایران فعالاند چه باید بکنند، گفته است این پرسش را دولت آلمان میبایست پاسخ دهد. پتر آلتمایر، وزیر اقتصاد آلمان جمعه گذشته اعلام کرده بود که دولت آلمان از مجراهای قانونی، راهی برای محافظت از شرکتهای آلمانی در برابر تحریمهای آمریکا علیه ایران ندارد.