سازمان گزارشگران بدون مرز در روز جهانی آزادی رسانهها ۲۱مین رتبهبندی سالانه خود در مورد آزادی رسانهها و امنیت خبرنگاران در جهان را منتشر کرد. چهار کشور به ترتیب در آخر لیست قرار دارند: ایران، ویتنام، چین و کره شمالی.سازمان گزارشگران بدون مرز روز چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت، همزمان با روز جهانی آزادی رسانهها، گزارش جدید خود درباره آزادی رسانهها در سال ۲۰۲۳ میلادی را منتشر کرد.
ایران در میان ۱۸۰ کشور جهان در جایگاه ۱۷۷ قرار گرفته است.سازمان گزارشگران بدون مرز در روز جهانی آزادی رسانهها در سوم ماه مه (۱۳ اردیبهشت)، ۲۱مین رتبهبندی سالانه خود در زمینه آزادی رسانهها و امنیت روزنامهنگاران در جهان را منتشر کرد.
در این ردهبندی جهانی ۲۰۲۳ آزادی رسانهها ۱۸۰ کشور و قلمرو سرزمینی جهان مورد ارزیابی قرار گرفتهاند. در این گزارش اوضاع در ۳۱ کشور “خیلی بد”، در ۴۲ کشور “بد”، در ۵۵ کشور “مشکلدار” و در ۵۲ کشور “خوب” یا “نسبتا خوب” ارزیابی شدهاند.
به عبارت دیگر از هر ده کشور وضعیت روزنامهنگاری در هفت کشور بد است و فقط در سه کشور رضایتبخش است.
جمهوری اسلامی ایران در رتبه ۱۷۷ از ۱۸۰ کشور پس از کره شمالی، چین و ویتنام قرار گرفته و تنها سه رتبه با کره شمالی فاصله دارد.
کشورهای خاورمیانهای از جمله مصر، عراق، یمن، عربستان سعودی، بحرین و سوریه وضعیت نسبتا بهتری در مقایسه با جمهوری اسلامی دارند.
در این رتبهبندی، بدون تغییر نسبت به سال گذشته، نروژ همچنان آزادترین کشور برای رسانهها و خبرنگاران است و کره شمالی نیز همچنان وحشتناکترین کشور جهان برای روزنامهنگاران به شمار میرود.
در این رتبهبندی، جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یکی از مخوفترین کشورها برای روزنامهنگاران و پس از ترکمنستان جای گرفته است. همه کشورهای همسایه ایران از لحاظ آزادی رسانهها وضعیت نسبتا بهتری دارند.گزارشگران بدون مرز وضعیت آزادی رسانهها در ایران را «نگرانکننده» خواند و جمهوری اسلامی را «یکی از سرکوبگرترین دولتهای جهان» در این زمینه دانست.
این نهاد میگوید در ایران علاوه بر اعمال محدودیت و سانسور گسترده بر مطبوعات در زمینه اطلاعرسانی، روزنامهنگاران با تهدید، احضار، بازداشتهای «خودسرانه»، محاکمههای «ناعادلانه» و احکام زندان مواجه هستند.
در این گزارش به فشارها، آزار و اذیتهای آنلاین و تهدیدهای امنیتی از سوی حکومت ایران بر خبرنگاران خارج از کشور نیز اشاره شده است.
جمهوری اسلامی به دلیل سانسور و فشار بر اهالی رسانه طی سالهای اخیر همواره در میان کشورهای انتهایی جدول قرار داشته است.
پس از جان باختن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد در شهریور ۱۴۰۱، اعمال نظارت و سانسور بر رسانهها و نیز برخوردهای امنیتی با روزنامهنگاران شدت یافته است.
طی هشت ماه گذشته، حدود ۷۰ روزنامهنگار بازداشت و زندانی شدند و علاوه بر این، شمار دیگری از روزنامهنگاران نیز توسط نهادهای امنیتی احضار و تهدید شدهاند.
در حال حاضر نیز شماری از روزنامهنگاران در زندان به سر میبرند یا با احکام حبس مواجه هستند.
نیلوفر حامدی و الهه محمدی، خبرنگاران روزنامههای «شرق» و «هممیهن» از بیش از هفت ماه پیش در بازداشت هستند و به «همکاری با دولت آمریکا»، «اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت ملی» و «فعالیت تبلیغی علیه نظام» متهم شدهاند.
وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده است که این دو روزنامهنگار هیچگونه ارتباطی با این کشور نداشتهاند و خانواده این دو روزنامهنگار نیز همه اتهامهای مطرح در پرونده را رد کردهاند.
کیوان صمیمی، روزنامهنگار ۷۴ ساله، نیز دو هفته پیش برای چندمین بار بازداشت شد، اما علت بازداشت یا اتهام او تاکنون اعلام نشده است.
فدراسیون بینالمللی روزنامهنگاران نیز یک هفته پیش از احضار سعیده شفیعی، مهرنوش زارعی و نسیم سلطانبیگی، سه روزنامهنگار در تهران، به دادسرای اوین خبر داد.همزمان با این احضارها و بازداشتها، حکم حبس روحالله نخعی، روزنامهنگار و خبرنگار سابق «شرق»، نیز در شعبه ۳۶ دادگاه تجدید نظر استان تهران تایید شد.
وی به اتهام «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی» و «تبلیغ علیه نظام» به دو سال و هفت ماه زندان محکوم شده که دو سال آن قابل اجرا است.
گزارشگران بدون مرز اعلام کرده که جمهوری اسلامی ایران یکی از بزرگترین زندانهای جهان برای روزنامهنگاران است.
به گفته سازمان گزارشگران بدون مرز، بهطور کلی از هر ۱۰ کشور جهان، در هفت کشور آزادی مطلق رسانه رعایت نمیشود و روزنامهنگاران در معرض فشار و تهدید قرار دارند.
وضعیت سایر کشورها در ردهبندی آزادی رسانهها
در ردهبندی جدید گزارشگران بدون مرز درباره آزادی رسانهها در سال جاری میلادی، نروژ برای هفتمین سال متوالی رتبه نخست را کسب کرد.
ایرلند و دانمارک در ردههای دوم و سوم جدول آزادی رسانهها جای گرفتند.
کره شمالی نیز همچون سالهای گذشته در قعر این جدول است.
روسیه با ۹ پله سقوط، در رده ۱۶۴ جای گرفته و علت آن، نحوه اطلاعرسانی و سانسور رسانهها در رابطه با تهاجم نظامی این کشور به اوکراین ذکر شده است.
ایالات متحده آمریکا نیز با سه پله سقوط نسبت به سال گذشته، در رتبه ۴۵ قرار گرفت. علت اصلی این وضعیت، قتل دو روزنامهنگار در شهرهای لاسوگاس و اورلاندو اعلام شد.
بر اساس این گزارش، مکزیک با رتبه ۱۲۸ بیشترین تعداد روزنامهنگاران ناپدیدشده در جهان را دارد.
رتبه ترکیه نیز به علت افزایش فشار از سوی دولت اردوغان بر روزنامهنگاران و رسانهها در آستانه برگزاری انتخابات در این کشور، ۱۶۵ اعلام شده است.
خاورمیانه و شمال آفریقا «خطرناکترین» منطقه برای روزنامهنگاران ارزیابی شده است که نیمی از کشورهای آن از جمله ایران، سوریه، مصر، یمن، عراق و عربستان سعودی در این ردهبندی در وضعیت «بسیار بد» طبقهبندی شدهاند.
در آغاز این گزارش آمده است که بحرانها، جنگها و گسترش مستمر حاکمیتهای استبدادی باعث شده که وضعیت آزادی مطبوعات در سال گذشته بیش از سالهای گذشته بیثبات باشد.
تحولاتی مانند سرکوب تقریباً کامل گزارشهای مستقل در روسیه در نتیجه جنگ اوکراین، دستگیری گسترده کارکنان رسانه در ترکیه و افزایش نقض حقوق خبرنگاران در حاشیه گردهماییها در آلمان باعث شده که بسیاری از کشورها در رتبهبندی سقوط کنند.
سازمان گزارشگران بدون مرز در گزارش سال ۲۰۲۳ خود، درباره گسترش اطلاعات نادرست و اخبار جعلی نیز هشدار داده است.
بر اساس این گزارش، در دوسوم از ۱۸۰ کشوری که ارزیابی شدهاند سیاستمداران “در ایجاد کارزارهای تبلیغاتی و اخبار نادرست و جعلی نقش عمدهای دارند.” در این رابطه بهویژه از کشورهای روسیه، هند، چین و مالی نام برده شده است.
آلمان در رده بندی آزادی مطبوعات پنج پله سقوط کرده است و اکنون در رتبه ۲۱ قرار دارد. کشورهایی مانند هلند، جمهوری چک، لتونی، اسلواکی و کانادا وضعیت بهتری نسبت به آلمان دارند. حتی کشورهای کمتر شناختهشدهای مانند تیمور شرقی و ساموآ از آلمان پیشی گرفتهاند.
به گفته گزارشگران بدون مرز، دلیل اصلی بدتر شدن وضعیت آزادی مطبوعات در آلمان افزایش خشونت علیه خبرنگاران است. سال گذشته ۱۰۳ حمله فیزیکی به خبرنگاران ثبت شده است.